تحلیل حساسیت متغیرهای ژئومورفولوژی موثر بر سیلاب با استفاده از مدل HEC-HMS (مورد مطالعه: زرچشمه هونجان- استان اصفهان)

Abstract

چکیده<br /> روش­ هایی که برای شناسایی، تفکیک و اولویت­­ بندی مناطق سیل­ خیز به­ کار گرفته شده­ است، اغلب کل حوضه آبخیز را به­­ صورت یکپارچه در نظر گرفته و یا به­ صورت منطق ه­ای و بدون در نظر گرفتن مرزهای فیزیکی حوضه­ ها و یا زیرحوضه ­ها انجام شـده است. حوضه زرچشمه هونجان در استان اصفهان و شـهرستان شـهرضا واقع گردیده است که هر ساله سیل­ های مخرب به بخش­ های وسیعی از زمین­ ها و باغات حاشیه رودخانه آسیب وارد می­کند. شناسایی و پیش­ بینی حجم سیلاب این زیرحوضه که بدون شک زمین­ های پایین­ دست را متأثر می­کند و مشخص نمودن اولویت و حساسیت زیرحوضه­ های آن برای اجرای برنامه­ های کنترل سیل امری لازم و ضروری است. در این پژوهش از روش شبیه­ سازی هیدرولوژیکی توسط نرم ­افزار HEC-HMS برای بازسازی مدل حوضه و بررسی و روند­یابی هیدروگراف­ های سیل در آن و نیز برای تحلیل حساسیت دبی سیلابی حوضه نسبت به تغییر سه پارامتر قابل مدیریت ژئومورفولوژی در سیلاب شامل: CN، شیب و مساحت در هریک از زیرحوضه­ ها و در گستره منطقی خود استفاده شده است. محاسبات حاصل از این تحقیق نشان می­دهد، نحوه مشارکت زیرحوضه­ ها در سیل خروجی، لزوماً متناسب با دبی اوج زیرحوضه­ها نبوده و زیرحوضه­های با دبی اوج بیشتر، ضرورتا تأثیر بیشتری در سیل خروجی حوضه ندارد. لذا برای هرگونه عملیات کنترل سیل و یا کاهش دبی اوج در خروجی حوضه، باید نـحوه تأثیر هر یک از زیرحوضه­ ها را پس از رونـدیابی آنـها در آبراهه­ های اصلی تعیین کرد و سپس با توجه به سهمی که در ایجاد سیل خروجی به­ عهده دارند، آنها را تفکیک و اولویت­ بندی نـمود. با اجرای روش حذف انفرادی زیرحوضه­ ها در مدل حوضه زرچشمه هونـجان توسـط نرم­ افزار HEC-HMS مشخص گردید، زیرحوضه S13 بیشترین اثر کاهشی و زیر حوضه S3 کمترین اثر کاهشی روی دبی اوج خروجی حوضه دارد. همچنین افزایش CN در زیرحوضه­ های S13-S5-S11-S12-S10-S15-S6 موجب افزایش دبی اوج شده است و در سایر زیرحوضه ­ها تأثیر معکوس داشته است. زیرحوضه­ های S12-S13-S5-S10 نسبت به تغییر مسـاحت حساسیت بـیشتری از خـود نـشان دادنـد. هـمچنین افـزایش شـیب در زیـرحوضـه ­های S2,S4,S5,S7,S10,S12,S13,S15,S16,S17,S21,S22,S24 در افزایش دبی اوج خروجی تأثیر مستقیم داشته و در سایر زیرحوضه­ ها تأثیرمعکوس داشته است.