تغییرات زمانی و مکانی شاخص خشکسالی آب زیرزمینی، مطالعه موردی: حوزه آبریز زهره- جراحی

Abstract

با توجه به اهمیت زیاد منابع آب زیرزمینی در کشور، مطالعه خشکسالی‌های هیدروژئولوژیکی و عوامل مؤثر بر افت سطح آب‌های زیرزمینی در راستای ارائه راهکارهای مدیریتی این منابع حیاتی ضروری است. هدف این تحقیق، تحلیل روند تغییرات آب زیرزمینی و ارزیابی خشکسالی آب زیرزمینی در حوزه آبریز زهره- جراحی با استفاده از شاخص‌های خشکسالی GRI و SDI در یک دوره آماری ده ساله (1395-1385) می‌باشد. نتایج نشان داد، در بیشتر محدوده‌های مطالعاتی همبستگی بین شاخص‌های GRI و SDI وجود دارد. البته در برخی موارد تأثیر خشکسالی هیدرولوژی بر آبهای زیرزمینی با تأخیر زمانی 6 ماه تا یک ساله صورت می‌گیرد. به طور کلی شاخص خشکسالی GRI در طول دوره آماری ده ساله حوزه آبریز زهره- جراحی، در مرکز و حوالی غرب حوزه آبریز مذکور و بخصوص محدوده مطالعاتی امام زاده جعفر نمایان‌تر می‌باشد. مربوط به محدوده مطالعاتی امام زاده جعفر می باشد. همچنین، در سال‌های پایانی این دوره آماری محدوده‌های مطالعاتی در جنوب شرقی حوزه نیز درگیر خشکسالی‌های شدیدتری شده‌اند که با مقادیر شاخص SDI نیز انطباق دارد. در سال آبی 95-1394 آب های زیرزمینی محدوده مطالعاتی لیشتر طبق شاخص GRI دارای ترسالی شدید با مقدار شاخص 60/1 بوده است و همچنین طبق این شاخص در همین سال خشکسالی متوسط با مقدار شاخص 42/1- در محدوده مطالعاتی فهلیان رخ داده است. اگرچه در بیشتر موارد وقوع خشکسالی اقلیمی و به تبع آن خشکسالی هیدرولوژی باعث افت سطح آب زیرزمینی در حوزه شده است؛ اما نتایج مقایسه بین دو نوع خشکسالی نشان می‌دهد که عوامل دیگری همچون برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی نیز در این امر مؤثر هستند.