ارزیابی عوامل مؤثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی دشت کهریز با استفاده از روش‌های آماری و هیدروشیمیایی

Abstract

دشت کهریز در شمال غرب ایران و در استان آذربایجان غربی واقع شده است. آب زیرزمینی تنها منبع تأمین مصارف کشاورزی و شرب در این منطقه است. بنابراین ارزیابی کیفی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می باشد. به منظور بررسی چگونگی روند تغییرات هیدروژئوشیمیایی 18 نمونه آبی که بصورت یکنواخت در دشت توزیع شده جمع آوری و مورد آنالیز قرار گرفت. برای ارزیابی عوامل مؤثر بر کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی از تلفیق روش‌های آماری مانند تجزیه خوشه‌ای و تحلیل عاملی و روش‌های هیدروشیمیایی مانند شاخص اشباع و نمودارهای ترکیبی استفاده شده است. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای، نمونه‌های آب زیرزمینی در سه گروه قرارگرفتند، براساس نمودارهای پایپر رسم شده برای گروه‌های حاصل از تجزیه خوشه‌ای تیپ غالب، برای گروه یک از نوع بی‌کربناته کلسیک بوده و برای گروه دو و سه از نوع کلروره سدیک می‌باشد. برای تعیین منشأ آب زیرزمینی نیز از دیاگرام استیف استفاده شد، که چند منشأ از جمله گابرو، آهک، دولومیت، شیل، سازندهای نمکی – رسی، آب دریا و یا حالت مخلوطی از منشأ آب ها مشاهده گردید. براساس روش تحلیل عاملی ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی دشت کهریز تحت تأثیر چهار عامل می‌باشد. عامل یک را می‌توان به فرآیندهای شیمیایی انحلال نمک و نفوذ احتمالی آب‌های کلروره سدیک نسبت داد. عامل دوم را می‌توان نتیجه فرسایش کانی-های سنگ‌های الترامافیک دانست. پارامترهای عامل سوم نشان دهنده تأثیر فاضلاب‌های خانگی، فعالیت‌های کشاورزی و استفاده از کودهای شیمیایی نیترات‌‌ دار می‌باشد. عامل چهارم در نتیجه هوازدگی شیمیایی کانی فلوئوروآپاتیت موجود در سنگ‌های دگرگونی و آذرین می‌باشد. نتایج محاسبه شاخص اشباع کانیها نشان دهنده‌ی حالت اشباع به کلسیت و دولومیت و تحت اشباع نسبت به ژیپس می باشد. نتایج نمودارهای ترکیبی نشان داد که فرآیندهایی مانند انحلال هالیت، هوازدگی دولومیت و تبادل یونی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی را تحت تأثیر قرار می دهد.