بررسی تطبیقی عدالت ایرانیان در شاهنامه‌ی فردوسی و منابع عربی

Abstract

چکیده در کاخِ شکوهمند «شاهنامه»، دادگری، صدرنشین، و ستم‌ستیزی از ستون‌های این کاخ باشکوه است. شباهت حیرت آور عدالت‌خواهی ایرانیان در شاهنامه و منابع عربی، نشان از سرچشمه‌های فرهنگی و فکری مشترکی دارد که این دو منبع کاملاً متفاوت از آن سیراب شده‌اند. فردوسی، شاهنامه را با انگیزه‌ی ایران‌دوستی، در قالب سبک ادبی حماسه و به زبان فارسی سروده است؛ حال آنکه منابع عربی با انگیزه‌های دینی، تاریخی، اخلاقی و ادبی نوشته شده و موضوعات ایرانی به شکل اشاره و جمله‌های معترضه در لایه‌های پنهان این متون دیده می‌شود. تفاوت فاحش بین شاهنامه و متون عربی از یک سو و شباهت بسیار نزدیک موضوع عدالت ایرانیان در هر دو منبع، نشان از زاویه‌ی‌ جدیدی در شناخت واقعی شاهنامه دارد؛ زیرا منابع عربی به منزله‌ی «سر دلبران در حدیث دیگران»، علاوه بر تبیین موضوع عدالت‌خواهی در ایران باستان، بیان‌کننده میزان انصاف، امانتداری و واقع‌نگری فردوسی در ارائه‌ی مبانی و اصول فکری و فرهنگی ایرانیان و برائت وی از شایبه‌ی گزافه‌گویی و تعصب ایرانی است