خوانش پسااستعماری نقش روشنفکر در رمان «ذاکرة الماء» اثر واسینی أعرج (با تکیه بر دیدگاه ادوارد سعید)

Abstract

ادوارد سعید، نظریه‌پرداز مشهور نقد پسااستعماری، در کتاب «نقش روشنفکر» به تعریف، تقسیم‌بندی و تبیین نقش روشنفکر پرداخته‌است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر دیدگاه ادوارد سعید، به مطالعة نقش، جایگاه و ارتباط روشنفکر با قدرت، زن، جامعه و دین در رمان «ذاکرة الماء»، اثر «واسینی أعرج»، رمان‌نویس معاصر الجزایری می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که روشنفکران در این رمان، در رویارویی با اقداماتِ قدرت سیاسی و دینی، خط‌مشی‌‌های گوناگونی ازجمله مخالفت یا همسویی با قدرت، مهاجرت، بی‌تفاوتی یا سکوت در پیش‌گرفته‌اند. آن‌ها، در رابطه با مسئلة زن نیز، دیدگاهی جسمی، لیبرال و یا انسانی دارند. افزون بر این، به دلیل حذف دین از زندگی و یا بنیادگرایی دینی، نتوانسته‌اند چهره‌ای مثبت در میان افراد جامعه بیابند. همچنین نبود آزادی بیان، رواج جهل، ناآگاهی، شایعه و خرافات، باعث شده تا مردم سخنان روشنفکران و نمایندگی آنان را نپذیرند که این امر، فاصله‌گرفتن روشنفکر از مردم و جامعه را در رمان «ذاکرة الماء» در پی داشته‌است.