بررسی کیفیت ترجمه از زبان واسطه با رویکرد متن‌مدارانه (مطالعة موردی ترجمة موسی بیدج از کتاب Jesus the son of man)

Abstract

از گذشته تاکنون این سؤال مطرح بوده که آیا می‌توان متنی را از زبان واسطه ترجمه کرد و اصولاً آیا چنین ترجمه‌هایی قابل‌اطمینان است؟ برخی از صاحب‌نظران در صحت این‌گونه ترجمه‌ها تردید کرده‌اند. در این مقاله نویسنده به نقد رویکرد ترجمه از زبان واسطه می‌پردازد و بر همین اساس، کتاب «عیسی پسر انسان» ترجمة «موسی بیدج» را بررسی می‌کند. کتاب «عیسی پسر انسان» با عنوان اصلی “Jesus the son of man“ یکی از آثار ادیب نامدار لبنانی، جبران خلیل جبران است که به زبان انگلیسی نوشته شده‌است. بیدج در شناسنامة ترجمة خود، ادعا کرده این کتاب را از متن انگلیسی ترجمه نموده‌است. این مقاله درصدد پاسخ‌دادن به این سؤال است که آیا بیدج به‌راستی این کتاب را از زبان انگلیسی ترجمه کرده یا وی آن را با واسطه و از زبان عربی به فارسی برگردانده‌است؟ برای پاسخ به این سؤال، نمونه‌هایی از ترجمة بیدج را در سه مبحث یعنی «ترجمة غیرمستقیم، اضافات و لغزش‌ها»، بررسی و تحلیل می‌کند و درنهایت به این نتیجه می‌رسد که بیدج این کتاب را یا از زبان عربی به فارسی برگردانده، یا اینکه آن را از اصل انگلیسی آن ترجمه کرده اما از ترجمة عربی کمک زیادی گرفته، به‌گونه‌ای که آثار آن در ترجمة وی به‌وضوح قابل‌مشاهده‌است. چراکه گاه مترجم از زبان واسطه به طور ناخودآگاه تحت تأثیر انحرافات ترجمة اول قرار می‌گیرد.