تأثیر قرائت‌های قرآنی بر شکل‌گیری دیدگاه‌های نحویان

Abstract

در عصر نزول قرآن، لهجه‌های مختلفی از زبان عربی در میان قبایل وجود داشت و هر یک از قاریان و حافظان، قرآن را به لهجة قبیلة خود قرائت می‌کردند. این قرائت‌های مختلف موجب به وجود آمدن اختلاف‌های نحوی شد. این مقاله مسئلة تأثیر قرائت‌های قرآنی را در شکل‌گیری دیدگاه‌های نحوی دانشمندان نحوی زبان عربی، در دو مکتب بصری و کوفی مطالعه کرده و به این نتیجه دست ‌یافته که مکتب کوفی در جهت سازه‌سازی برخی اصول و یا قواعد از قرائت‌های مختلف قرآنی تأثیر پذیرفته‌است و مکتب بصری صرفاً در مواردی موجب استحکام یک نظریه و یا یک قاعدة ازپیش‌تدوین‌شده از قرائت‌های قرآنی، بهره برده‌است. از سوی دیگر همة نحویان بزرگ در استناد به قرائت‌های مشهور تردیدی به خود راه نداده‌اند و سهم <em>سیبویه</em> در این زمینه از همه بیشتر است. نحویان بزرگ عمدتاً به قرائت‌های شاذّ استناد نکرده‌اند و در این میان <em>کسائی</em> برخی قرائت‌های نادر قرآنی را نیز پذیرفته‌است و آن را مبنای دیدگاه‌های نحوی جدید خود قرار داده‌است. در مقابل، <em>فرّاء</em> در برخی موارد که نتوانسته قرائت‌های مشهور قرآنی را با دیدگاه‌های نحوی خود تطبیق دهد، به‌ناچار به رد آنها پرداخته‌است. بدین ترتیب افراطی‌ترین و تفریطی‌ترین دیدگاه‌ها به نحویان کوفی تعلق دارد.