ابن ابی عتیق وتطوّر نقد

Abstract

نقد در عصر جاهلی فاقد «مقیاس ومعیار»، وفقط بر اساس ذوق ناقد بود. نقد این دوره به دوراز هرگونه تعلیل وتحلیل ارائه می‌شد. با ظهور اسلام اوّلین نقطه تطوّر نیز برای نقد آشکار، و اوّلین مقیاس و معیار که همان دین واخلاق بود نیز برای نقد پیدا شد؛ یعنی از آن پس، شعر را با مقیاس ومعیار دین سنجیدند، هر شعری منطبق و موا فق با مبادی دین بود حکم به خوبی آن کرده و آن ‌را می پذیرفتند ودر غیر این صورت آن را مردود وفاقدارزش می‌دانستند. اواخر قرن اوّل هجری که عصر پیدایش گرایش‌ها و احزاب سیاسی متعددی بود که هر یک برای بیان دیدگاه‌های خود وتبلیغ آن، شاعرانی را در اختیار داشتند، بازار شعر وشاعری و به دنبال آن نقد و نقّادی رونق چشمگیری پیدا کرد. در این برهه، ابن ابی عتیق که ناقدی خوش ذوق وتیز بین بود پا به عرصه نقد وادب نهاد وبا نقّادی‌های دقیق، ظریف و آکنده از طنز وشوخی خود، نقطه جدیدی را در تطوّر نقد به وجود آورد. در این مقاله سعی شده که با آراء نقدی این ناقد برجسته آشنا شده و نیز ریشه‌های مباحثی را که امروزه در نقد مطرح می‌شود، در نقّادی‌هایی که از وی نقل شده پیگیری کنیم.