تبیین منطق برنامه درسی آموزش علوم بر مبنای فلسفه علم رئالیسم استعلایی

Abstract

فلسفه علم یکی از مبانی نظری و اصیل تدوین و طراحی برنامه درسی آموزش علوم است. در دوره‌های مختلف تاریخی نیز هر یک از سنت‌های فلسفه علم تجربه‌گرایی یا ایده‌آلیسم، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم پیام‌ها و استلزاماتی برای آموزش علوم داشته‌اند. این مقاله، منطق آموزش علوم را بر اساس رئالیسم استعلایی روی باسکار به عنوان بدیل فلسفه‌های علم رایج به شیوه استنتاجی بررسی نموده است. به این منظور در آغاز هسته مرکزی رئالیسم استعلایی که بر سه عنصر واقع‌گرایی هستی‌شناختی، نسبی‌گرایی معرفت شناختی و عقلانیت داوری تمرکز دارد، معرفی و در نهایت پیامدهای این عناصر برای منطق برنامه درسی آموزش علوم به بحث گذاشته شد. یافته‌های پژوهش نشان داد، ترکیب واقع‌گرایی هستی‌شناختی و نسبی‌گرایی معرفتی رویکرد واقع‌گرایی سازه‌گرایانه را برای آموزش علوم به ارمغان می‌آورد. واقع‌گرایی سازه‌گرایانه به این معناست که علم اگرچه محصول تخیل خلاقانه انسان است، اما همواره معطوف به واقعیت بیرونی است. بر این اساس در آموزش علوم علاوه بر به رسمیت شناختن فعالیت دانش‌آموزان به عنوان سازنده‌های فعال دانش، بر مشاهده و ارتباط با واقعیت بیرونی نیز تاکید گردد. همچنین عنصر سوم فلسفه علم باسکار عقلانیت داوری است که رویکرد انتقادی را برای آموزش علوم توصیه کرده است.