مجموعه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای و گفتمان هویتی مخاطبان ایرانی

Abstract

رسانه‌ها بر اساس نظریه کارکردگرایی بخشی از محیط بیرونی هستند که نقش موثری در بر ساختن هویت و دگرگونی آن یا به عبارتی در هویت‌سوزی / هویت‌سازی دارند. پیدایش دگرگونی‌های اجتماعی و تغییر ارزش-های اجتماعی از مواردی است که در نتیجه‌ی کارکرد رسانه ‌ صورت تحقق به خود می‌گیرند. رسانه‌ها حوزه‌های عمومی و خصوصی مختلف مردم را به یکدیگر پیوند داده و به دنبال فرایند معنا‌سازی و انتقال آن به مخاطبان و هویت‌سازی می‌باشند. پژوهش پیش رو در پاسخ به این اصلی است که مجموعه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای کدام دسته از معنا، ایده‌ها و ارزش‌ها را مسلط و طبیعی جلوه داده و در صدد شکل دهی به هویت مخاطب است. در این پژوهش به دنبال اثبات این فرضیه هستیم که مخاطبان با توجه به دسترسی به گفتمانهای مختلف و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی گوناگون، واکنش متفاوتی نشان می‌دهند. یا قرائت‌های مسلط را می‌پذیرند یا مقاومت هویتی نشان داده یا وارد گفتگو می‌شوند. چگونگی قرائت یا رمز‌گشایی مخاطبان از مجموعه تلویزیونی عمر گل لاله که در یکی از شبکه‌های ماهواره‌ایی فارسی زبان پخش شده نمونه مورد تحلیل در این پژوهش است. چارچوب نظری پژوهش بر اساس رویکرد منظومه معنایی و با درهم تنیدن سه سنت نظری کارکردگرایی، مطالعات فرهنگی و نظریه هژمونی تدوین شده و با تکیه بر آن، معناسازی و بازسازی هویت توسط رسانه‌ها و نیز چگونگی و دلایل مقاومت هویتی مخاطبان ایرانی در خوانش مجموعه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای تحلیل شده است. روش پژوهش نیز بحث گروهی متمرکز است و از طریق آن قرائت‌ها‌ی هویتی مخاطبان مورد تحلیل قرار می‌گیرد.