تحلیل مکانی-زمانی نوسانات تراز آب زیرزمینی در آبخوان‌های عمیق و نیمه‎عمیق استان گلستان با استفاده از آزمون‌های آماری ناپارامتری در محیط GIS

Abstract

آب‌های زیرزمینی از منابع ارزشمند در سراسر جهان هستند که متاسفانه در طول دهه‌های گذشته به واسطه برداشت‌های بی‌رویه از آن در کنار کاهش نزولات جوی، با کاهش شدید سطح سفره همراه بوده است. این کاهش در اقلیم‌های خشک و نیمه خشک و مناطقی که بخش زیادی از نیاز آبیاری آنها از طریق چاه‌ها تأمین می‌شود بیشتر می‌باشد. بر این اساس ضروری است تا تغییرات مکانی- زمانی آنها مورد قرار گیرد. در این پژوهش آبخوان‌های سطحی و عمیق استان گلستان به عنوان منطقه مطالعاتی در نظر گرفته شدند. آزمون‌های ناپارامتری من-کندال، شیب خط سن و پتیت بر روی داده‌های سری زمانی (1369-1395) 277 ایستگاه پیزومتری اجراء و نتایج آنها در محیط GIS پهنه‌بندی شد. در این مطالعه، الگو و روند تراز سطح آب زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در بیشتر مناطق، سطح آبخوان عمیق از روند کاهشی برخوردار است ولی در آبخوان‌های نیمه عمیق در کنار روند کاهشی، در بخش‌‌هایی از آن روند افزایشی نیز مشاهده می‌شود. شیب خط روند در آبخوان‌های نیمه عمیق در مسیر حرکت آب‌های زیرزمینی است ولی در آبخوان های عمیق الگوی منظمی دیده نمی‌شود. شیب کاهشی تغییرات سطح سفره در آبخوان‌های عمیق به بیشتر از 8 درصد می‌رسد. این آبخوان از لحاظ کاهش سطح سفره، شرایط بدتری را نسبت به آبخوان نیمه عمیق دارد و این می‌تواند ناشی از برداشت‌های بی‌رویه از این سفره و عدم جایگزینی سریع آن باشد. همچنین نتایج نشان داد که هر 3 آزمون ناپارامتری این تغییرات را نشان داده و تقریبا از الگوی مشابهی تبعیت می‌کنند.