پهنه‌بندی استان فارس از نظر کشت گندم پاییزه دیم بر اساس پارامتر بارش و عوامل مورفولوژیکی

Abstract

گندم از مهم­ترین گیاهان زراعی جهان است و در ایران نیز از گیاهان زراعی استراتژیک محسوب می­شود. استان فارس مقام اول تولید گندم را در ایران دارد. از آن­جایی که اقلیم غالب این استان، گرم و خشک بوده و منابع آب محدود می­باشند، بنابراین شناسایی مناطق مساعد برای کشت دیم و حداکثر بهره­گیری از بارش، می­تواند در کاهش مصرف آب جهت آبیاری، به میزان قابل توجهی موثر باشد. در این مطالعه، عوامل مورفولوژیکی شامل ارتفاع منطقه، شیب، کاربری اراضی و خاک و نیز پارامتر بارش سالانه و فصلی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، تجزیه و تحلیل شدند. بدین منظور 10 سال (1382 تا 1392) بارش روزانه مربوط به 24 ایستگاه سینوپتیک استان استفاده شد و محاسبات با بهره­گیری از نرم افزار SMADA در دو احتمال 50% و 75% صورت گرفت. نقشه­های طبقات ارتفاعی و شیب با استفاده از نقشة DEM با وضوح 90 متری تهیه شد و نقشه­های مربوط به خاک و کاربری اراضی از سازمان جهاد کشاورزی استان تهیه شد. نتایج نشان دادند که شهرستان­های ممسنی، کازرون، سپیدان و بخش­هایی از شهرستان­های شیراز، اقلید و فیروزآباد از نظر کشت گندم دیم در شرایط مناسبی قرار دارند. اما نواحی شرقی، جنوب شرقی و جنوبی استان شرایط نامساعدی را برای کشت گندم دیم دارند.با توجه به اطلس بدست آمده در این تحقیق، مساحت نواحی مناسب برای کشت دیم، 1796000 هکتار (مجموع کلاس­های خیلی­خوب و خوب در احتمال 75%) می­باشد اما بر اساس آمار جهاد کشاورزی استان، میانگین سطح کشت گندم در 13 سال اخیر تنها 118102 هکتار بوده است که نشان دهنده­ی عدم استفاده بهینه از مناطق مساعد برای کشت دیم می­باشد. هم­چنین در این مطالعه با استفاده از تاریخ آغاز بارندگی و در نظر گرفتن دمای مطلوب جوانه­زنی، تاریخ کاشت مناسب برای هر منطقه تعیین شد.