اثر کم آبیاری و رقم بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا (‏Glycine max L.‎‏) در استان ‏هرات-افغانستان

Abstract

‏‏ به منظور مطالعه اثر کم آبیاری و رقم بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا آزمایشی مزرعه‌ای در مرکز تحقیقات کشاورزی اردوخان استان ‏هرات افغانستان (طول جغرافیایی "49 '11 °62 و عرض جغرافیایی "35 '20 °34) در سال زراعی 97-1396 اجرا شد. آزمایش به صورت ‏کرت‌های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. کم آبیاری در سه سطح شامل (70 ‏‏(بدون تنش)، 90 (تنش ملایم) و 110 (تنش شدید) میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس ‏A‏) به عنوان عامل اصلی و رقم در چهار سطح ‏شامل (گلوی، استاین، هانگ و ال دی04) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که کم آبیاری تاثیر ‏معنی‌داری بر تعداد غلاف در گیاه، تعداد دانه در غلاف، وزن 100 دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت داشت. اثر رقم ‏بر تمام صفات و اثر متقابل دو عامل تنها بر وزن 100 دانه معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که کم آبیاری در 110 میلی‌متر تبخیر (تنش ‏شدید) سبب کاهش معنی‌دار صفات شد. کمترین تعداد غلاف در گیاه (8/109 غلاف)، تعداد دانه در غلاف (4/2 دانه)، وزن 100 دانه ‏‏(27/15 گرم)، عملکرد بیولوژیک (7363 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (2899 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (5/35%) در 110 ‏میلی‌متر تبخیر به دست آمد. میانگین صفات در 70 (بدون تنش) و 90 میلی‌متر تبخیر (تنش ملایم) فاقد تفاوت معنی‌دار بود. رقم ال ‏دی04 به دلیل داشتن حد مطلوبی از اجزای عملکرد، دارای بیشترین عملکرد دانه (3793 کیلوگرم در هکتار) بود. ضرایب همبستگی ساده ‏صفات نشان داد که عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در گیاه، ارتفاع گیاه و تعداد دانه در ‏غلاف بود. بر اساس این نتایج، کم آبیاری تا سطح 90 میلی‌متر تبخیر می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.‏