ارزیابی پایداری تولید محصولات باغی با استفاده‌ی تلفیقی از مفاهیم آب مجازی‌و ارزش اقتصادی آب

Abstract

علی­رغم افزایش جمعیت کشور و لزوم تولید بیش­تر میوها برای تامین سرانه میوه مصرفی، عدم تطابق الگوی کشت با منابع آب موجود در هر منطقه به­ویژه در مناطق کم آب کشور، باعث کاهش تولید این محصولات در سال­های اخیر شده است. در این پژوهش، به اولویت­بندی کشت محصولات باغی در استان سیستان و بلوچستان بر اساس مفهوم آب مجازی پرداخته شد. محاسبات لازم با استفاده از داده­های یک دوره 12 ساله (1379 تا 1390) سطح زیر کشت و عملکرد 32 محصول باغی، اطلاعات آبیاری و هواشناسی شهرستان­های مختلف این استان انجام شد. 81 درصد سطح زیر کشت محصولات باغی این استان به میوه­های گرمسیری، نیمه­گرمسیری و خشک اختصاص داشت. میوه­های خشک با مصرف حدود 30 درصد از کل آب تخصیصی به بخش باغی، تنها یک درصد از میوه استان را تولید می­کنند. جایگزینی این گروه از محصولات با میوه­های دانه­ریزدر دو شهرستان خاش و زاهدان، ضمن کاهش آب مصرفی به میزان 2/10 هزار مترمکعب، درآمد باغداری را حدود 2810 دلار در هکتار افزایش خواهد داد. میوه­های دانه­ریز دارای اولویت اول برای کشت در استان می­باشند و میوه­های گرمسیری، نیمه­گرمسیری، دانه­دار، هسته­دار و خشک در رده­های بعدی قرار می­گیرند. حذف میوه­های خشک از الگوی کشت می­تواند سبب صرفه­جویی حدود 46/36 میلیون مترمکعب آب در سال در استان سیستان و بلوچستان شود. بر اساس نتایج این پژوهش، حتی با حفظ الگوی کشت موجود، اولویت­بندی مکانی کشت محصولات باغی بر اساس شاخص­های منتخب می­تواند تا حد زیادی باعث صرفه­جویی در مصرف آب توسط باغداران و افزایش درآمد حاصل از واحد آب مصرفی شود.