اثر آرایش‌های مختلف کشت در آبیاری نواری قطره‌ای بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب آبیاری گندم در همدان.

Abstract

خشکسالی‌های اخیر و کاهش بوجود آمده در منابع آب زیرزمینی و سطحی کشور لزوم تغییر روش‌های آبیاری سطحی به شیوه‌های نوین آبیاری را، راهکاری مفید در شرایط کنونی به‌منظور افزایش بهره‌وری آب مطرح نموده است. لذا این پژوهش با 4 آرایش کاشت و 2 فاصله نوار آبیاری قطره‌ای (60 و 75 سانتی‌متر) در مقیاس مزرعه‌ای (طول 75 متر) و یک تیمار آبیاری شیاری مرسوم (تیمار شاهد) در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی، و منابع طبیعی همدان در سال‌های زراعی 96-1395 و 97-1396 انجام شد. مقدار نیاز آبی براساس میانگین آمار 10 ساله داده‌های هواشناسی ایستگاه فرودگاه همدان و با استفاده از فرمول پنمن مانتیس محاسبه شد. دور آبیاری قطره‌ای و سطحی به-ترتیب 6 و 12 روز در نظر گرفته شد. میانگین دو ساله حجم آب مصرفی در دو سیستم آبیاری قطره‌ای و نشتی به‌ترتیب 4026 و 6028 متر مکعب در هکتار تعیین شد. متوسط بهره‌وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری قطره‌ای ( تیپ) 73/1 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه شد. نتایج نشان داد که آبیاری قطره‌ای نواری باعث کاهش 33 درصدی در آب مصرفی و افزایش 73 درصدی بهره‌وری مصرف آب نسبت به روش آبیاری جویچه‌ای شده است. بیشترین و کمترین میانگین دوساله عملکرد دانه و بهره‌وری مصرف آب به‌ترتیب مربوط به دو تیمار T1 (تعداد 4 ردیف کاشت به فاصله 15 سانتی‌متر در دو طرف نوار، با فاصله نوارهای 75سانتی‌متر) و نشتی به‌میزان 7443 و 5996 کیلوگرم در هکتار و 89/1 و 1 کیلوگرم بر متر مکعب شد که تفاوت معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. لذا با توجه به شرایط بحرانی آب در کشور و در صورت استفاده از آبیاری قطره‌ای نواری (تیپ) در زراعت گندم، فاصله نوار تیپ 75 سانتیمتر با تعداد 4 ردیف کشت با فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر در اطراف هر نوار که بیشترین عملکرد و بهره‌وری مصرف آب را به خود اختصاص داده است توصیه می‌شود.