مدلسازی رواناب و برآورد میزان تغییرات رواناب در اثر عوامل اقلیمی و انسانی

Abstract

تفکیک تاثیر هر یک از عوامل اقلیمی و عوامل بشری در فرآیندهای هیدرولوژیکی در مدیریت منابع آب بسیار مهم می‌باشد. در این مطالعه، آنالیز روند و آنالیز تغییرات کوتاه مدت رواناب سالانه حوضه سجاسرود واقع در استان زنجان به ترتیب با روش‌های رگرسیون خطی و آزمون پتیت در دوره آماری 1987 تا 2012 انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که سری زمانی رواناب در حوضه سجاسرود روند کاهشی داشته و نقطه شکست سری زمانی رواناب سال 1998 می‌باشد. بر این اساس، سری زمانی رواناب به بازه زمانی پایه و بازه زمانی ارزیابی تقسیم گردید. جهت شبیه‌سازی فرآیند هیدرولوژیکی از ابزار ارزیابی آب و خاک (SWAT) استفاده شد. واسنجی مدل SWAT برای رواناب ماهانه انجام گردید. مقادیر پارامترهای NSE، PBIAS و RSR در دوره زمانی واسنجی 0.7، 7.3 و 0.55 محاسبه گردید. در دوره صحت‌سنجی نیز مقادیر پارامترهای NSE، PBIAS و RSR به ترتیب 0.65، 9.4- و 0.58 تخمین زده شد. بررسی نتایج نشان داد که عملکرد مدلSWAT در شبیه‌سازی جریان در دوره واسنجی و صحت‌سنجی خوب می‌باشد. همچنین نتایج مطالعه در حوضه سجاسرود نشان داد که سهم عوامل اقلیمی و عوامل انسانی در کاهش رواناب حوضه به ترتیب 33% و 67% می‌باشد. رویکرد ارائه شده به مدیران کمک می‌کند تا سیاست‌هایی را اتخاذ نمایند که می‌تواند شرایط رودخانه و اکوسیستم منطقه را بهبود ببخشد.