شناسایی عوامل مؤثر بر تقاضای آب در سطح خرد با رویکرد بهبود استفاده از آب (محدوده مطالعاتی مشهد ـ چناران)

Abstract

کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب، نسبت به سایر بخش‌ها، به دلیل کمبود آب و فاصله بین عرضه و تقاضای آب با چالش‌های بیش­تری مواجه است. هدف این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر تقاضای آشکار شده آب در سطح خرد با استفاده از داده‌های مزرعه‌ای کشاورزان محدوده مطالعاتی مشهد-چناران می‌باشد که به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای در سال 92، انتخاب شده‌اند. برای دست­یابی به این هدف از تحلیل تشخیصی برای تمایز متغیرهای مؤثر بر دو گروه بهره‌برداران کم­صرف و پرمصرف آب، استفاده شده است. نتایج نشان داد مهم‌ترین فاکتورهای تأثیرگذار بر تمایز مصرف آب در دو گروه در سطح مزرعه، نوع گیاه، ذخیره‌سازی آب، درآمد ناخالص کشاورز، بافت خاک، تجربه، تحصیلات و دبی آب برداشتی به‌ترتیب با ضرایب همبستگی 69/0، 3/0، 28/0، 25/0- ، 22/0-، 19/0 و16/0 می‌باشند. هم­چنین نتایج آزمون معنی‌داری کل تابع تبعیض نشان داد که معادله شکل گرفته برای تمایز دو گروه کم مصرف و پرمصرف، دارای مقدار آماره ویلکس لامبدایی برابر 61/0 می‌باشد که در سطح یک درصد معنی‌دار است. براساس نتایج به‌دست آمده، ارتقای سطح آگاهی کشاورزان در کنار افزایش تسهیلات برای بهبود تکنولوژی‌های ذخیره آب و نیز پرداخت یارانه برای عدم برداشت آب از چاه‌ها، می‌تواند در استفاده‌ی کارا از آب، استفاده از امکانات ارزیابی و کنترل میزان آب به کار گرفته شده در مزرعه هم­چنین اجرای صحیح سیستم‌های آبیاری مدرن در منطقه مورد مطالعه مفید واقع گردد.