آبشویی نیترات در سیستم آبیاری بارانی تحت مدیریت کود-آبیاری ذرت

Abstract

مدیریت آب و کود نیتروژنی برای افزایش عملکرد و کاهش آلودگی منابع آب، ضروری است. اعمال چنین مدیریتی مستلزم شناخت عوامل مؤثر بر چرخة نیتروژن خاک است. مقدار، زمان و روش استفاده از نیتروژن و آب از عوامل مؤثر بر این چرخه است. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر سطوح مختلف کود نیتروژن و آب با مدیریت کود- آبیاری از‌ طریق سیستم آبیاری بارانی بر آبشویی نیترات و عملکرد ذرت است. بدین منظور، آزمایشی مزرعه‌ای با ذرت علوفه‌ای در چهار تیمار آبی شامل دو سطح کم­آبیاری (<em>W₃</em> و <em>W₄</em>)، یک سطح آبیاری کامل (<em>W₂</em>) و یک سطح بیش‌آبیاری (<em>W₁</em>) و سه تیمار کودی شامل200 (<em>N₂₀₀</em>)، 150 (<em>N₁₅₀</em>) و صفر (<em>N₀</em>) کیلوگرم نیتروژن در هکتار در سه تکرار انجام شد. آبشویی نیتروژن نیتراتی (<em>NO₃-N</em>) در سطوح مختلف آب و کود طی دورة رشد با توجه به شرایط رشد گیاه بررسی شد. عصاره خاک در عمق 30 و 60 سانتی‌متری با استفاده از "نمونه­بردار آب خاک" پس از هر آبیاری یا بارندگی از تمام کرت‌ها تهیه و غلظت نیترات در عصارة استخراج شده اندازه‌گیری شد. مقدار نیترات آبشویی شده با استفاده از معادله بیلان جرم محاسبه شد. نیتروژن نیتراتی خاک، پیش و پس از کاشت تا عمق‌های 30 و 60 سانتی‌متری و نیتروژن کل گیاه در زمان برداشت اندازه‌گیری شد. نیتروژن آبشویی شده از عمق 60 سانتی‌متری در سطوح آبی <em>W₁</em>، <em>W₂</em> و <em>W₄</em> در سطح کودی <em>N₂₀₀</em> به ترتیب برابر 92/6، 58/6 و صفر کیلوگرم در هکتار و در سطح کودی <em>N₁₅₀</em> به ترتیب برابر 03/5، 47/4 و صفر کیلوگرم در هکتار به دست آمد. آبشویی نیترات در سطوح کم­آبیاری مشاهده نشد. اما مقدارکمی از نیتروژن کاربردی، توسط گیاه جذب و باقی­مانده آن پس از تجمع در خاک به‌صورت تلفات گازی از خاک خارج گردید. با افزایش کود نیتروژن مصرفی، جذب نیتروژن توسط گیاه افزایش، اما درصد جذب نیتروژن نسبت به نیتروژن مصرفی کاهش یافت. در تیمارهایی که آب آبیاری بیشتر از تبخیر- تعرق بود، مصرف زیاد کود نیتراتی موجب افزایش شدت آبشویی نیترات شد. نتایج همچنین نشان می‌دهد که آبشویی نیتروژن نیتراتی طی دورة رشد، تابع نیتروژن اولیة خاک، نیتروژن کاربردی، شرایط رشد گیاه، مقدار جذب نیتروژن گیاه و مدیریت کود- آبیاری است.