برنامه‌ریزی بهینه آبیاری بر اساس رابطۀ آب- عملکرد در چند رقم سویا

Abstract

بزرگترین چالش کنونی برای تولید غذا در کشورکمبود منابع آب است. در چنین شرایطی، استفادة مؤثرتر از آب یکی از ضروری‌ترین گزینه‌ها برای افزایش تولید محصولات کشاورزی است. شناخت رابطة آب-عملکردِ گیاه در این زمینه مفید خواهد بود. پ‍‍‍ژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة آب- عملکرد در سه رقم سویا، مقدار بهینه آب آبیاری در شرایط کمبود آب، مقایسة دو راهبرد کم‌آبیاری و آبیاری کامل از نظر تولید و ضریب واکنش ارقام به آب (K_y) اجرا شده است. اینپژوهش با استفاده از روش آبیاری بارانی با چهار تیمار مختلف آبیاری بر اساس فاصله از خط فرعی به­همراه سه رقم سویا ( سحر، G₃، و DPX) با چهار تکرار در سال‌های زراعی 1384 و 1385 در خاک لومِ رسی- سیلتی تا لومِ سیلتی در مزرعه‌ای به وسعت 3000 متر مربع در گرگان به اجرا در آمد. نوع آزمایش کرت­های خرد شده بود که در آن مقدار آب به­ عنوان کرت اصلی و ثابت و سه رقم سویا به صورت کرت‌های فرعی و تصادفی در داخل کرت اصلی توزیع شدند. نتایج نشان می­دهد که عملکرد هر سه رقم تحت تأثیر تیمارهای آبیاری قرار گرفتند. بیشترین عملکرد ارقام سویا مربوط به نزدیکترین فاصله از خط لولة آبیاری بارانی (W₁) با میانگین 3306 کیلوگرم در هکتار و در بین ارقام نیز بالاترین عملکرد مربوط به رقم DPX با میانگین 2905 کیلوگرم در هکتار است. نتایج نشان می‌دهد که در صورتی­که بارندگی مؤثر رخ ندهد، مقدار بهینه آب آبیاری در شرایط کم‌آبیاری برای سه رقم سحر، G3، و DPXتقریباً یکسان و به­ ترتیب برابر با 424، 433، و 435 میلی‌متر است. در شرایط آبیاری کامل برای حصول به حداکثر عملکرد، ارقام سحر، G₃ و DPX به ترتیب به مقدار 437، 467، و 523 میلی‌متر آب آبیاری و یا به مقدار 550، 580 و 640 میلی‌متر آبکاربردی (مجموع باران مؤثر و آب آبیاری) نیاز دارند. جهت افزایش تولید کل، مقایسه کمًی دو راهبرد کم‌آبیاری و آبیاری کامل حکایت از برتری روش کم‌آبیاری دارد. واکنش عملکرد ارقام نسبت به مقادیر مختلف آب و برآورد ضریب واکنش به آب آنها (K_y) نشان می­دهد که رقم DPX به منظور افزایش تولید و استفادة بهینه از منابع محدود آب نسبت به ارقام دیگر در الویت است. در این پژوهش، K_y برای ارقام سحر، G₃، و DPX به ترتیب برابر با 1/1، 06/1، و 92/0 براورد شده است.