ویژگی‌های هیدرولیکی کپسول‌های سفالی سامانه آبیاری زیرسطحی در سه بافت خاک‌

Abstract

با توجه به ابعاد جهانی کم­آبی، به­ویژه در مناطق خشک و نیمه­خشک جهان، کمیتۀ بین‌المللی آبیاری و زهکشی (ICID) در هشتمین کنگرۀ بین‌المللی آبیاری میکرو سال 2011 در ایران، توسعۀ روش‌های آبیاری میکرو زیرسطحی را به­عنوان جهت‌گیری جهانی،توصیه کرده است. در سال­های اخیر به­دلیل وجود خشکی و بروز خشکسالی­های متعدد در کشور، روش آبیاری زیرسطحی سفالی مورد توجه کشاورزان، کارشناسان و محققان قرار گرفته است. اگرچه این روش آبیاری، سنتی است و نسبت به سایر روش­های آبیاری زیرسطحی مزایا و معایب خاص خود را دارد، اما به­نظر می­رسد بتوان با تغییرات و تمهیداتی در مکانیزم این روش آبیاری، کاربردهای مناسبی برای آن در کشور توصیه کرد. در سیستم آبیاری زیرسطحی سفالی، چگونگی عملکرد هیدرولیکی کپسول­های سفالی یکی از عوامل اصلی تعیین­کننده کارآیی سیستم است. در این پژوهش، دو رابطه یکی آبدهی-زمان و دیگری آبدهی- فشار کپسول­های سفالی ارائه شده­اند که در سیستم آبیاری زیرسطحی استفاده می­شوند. این آزمایش­ها در سه نوع بافت متفاوت خاک لوم شنی، لوم رسی سیلتی و رسی سیلتی و در شرایط صحرایی اجرا شده است. سیستم آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات با بلوک­های کاملا تصادفی طراحی و اجرا شد. کرت اصلی شامل سه بافت خاک و کرت فرعی شامل سه فشار کارکرد حاصل از ارتفاع­های متفاوت آب سفال با سه تکرار در نظر گرفته شد. نتایج اندازه­گیری طی سه ماه و با سه فشار حاصل از دو، سه و چهار متر ارتفاع آب نشان می­دهد که آبدهی روزانه سفال به­طور معنی­داری تحت تأثیر بافت خاک قرار می­گیرد. همچنین، فشار کارکرد سفال تأثیر معنی­داری در آبدهی سفال­ در هر سه خاک دارد. نتایج اندازه­گیری رابطۀ آبدهی- فشار کپسول­های سفالی با هفت فشار کارکرد 5/1، 2، 5/2، 3، 5/3، 4 و 5/4 متر حاصل از ارتفاع آب در هر سه نوع خاک طی مدت دو هفته نشان می­دهد که بین این دو عامل طراحی سیستم آبیاری، رابطۀ غیرخطی (توانی) برقرار است و بهترین فشار کارکرد کپسول سفالی برای هر سه خاک فشاری است که از ارتفاع ، 4- 5/3 متر آب به دست می­آید. <br />