پول و زمان در نظریه توزیع اقتصاد اسلامی

Abstract

یک نظام اقتصادی متشکل از سه زیرنظام تولید، توزیع و مصرف است که هسته مرکزی هر سه این­ها در روابط بین عوامل تولید و گستره تعاملات نهادی- قراردادی فی ما بین آن­ها خواهد بود، که شهید بزرگوار سید محمد باقر صدر از آن­ها به روابط توزیع پیش و پس از تولید یاد می­کند. بنحوی که مرز تمایز بین نظام­ها و ایدئولوژی­های اقتصادی و حتی رصد و پایش تغییرات مربوط به جریانات و اندیشه­های اقتصادی در تاریخ و قرن اخیر نیز در همین مساله نهفته است. اما به اذعان بزرگان اقتصاد، مشکل اساسی مدل­های انتزاعی و نظری نئوکلاسیک آن­جاست که روابط درونی نظام سرمایه­داری را نادیده گرفته و در تمامی این سالیان،‌ فرض را بر این داشته­اند که فرق نمی­کند که صاحب سرمایه، نیروی کار را اجاره و استخدام کند و یا کارگر، ‌سرمایه را به استخدام درآورد؟ لذا در این مقاله ضمن مروری بر مساله و نشان دادن اهمیت ترتیبات نهادی و روابط افقی همکارانه و عمودی رئیس- عامل،‌ بر نحوه حضور دو نهاده پول یا سرمایه مالی و عامل زمان در تابع تولید از نظر اقتصاد اسلامی تاکید داشته و نشان خواهیم داد، که مرکز پرگار اندیشه اقتصادی، با سوال از ترتیبات نهادی و قراردادی مربوط به نحوه چینش و آرایش نهاده­های مولد در فرایند تولید، حول نظریه­های توزیع قبل و بعد از توزیع می­چرخد. از این­رو اندیشه اقتصادی اسلام، قرن­ها پیش از جریان مدرن، به دو رویکرد افقی و عمودی در این زمینه عنایت داشته و مرزبندی­های مشخصی را در نحوه ورود و سهم­بری هریک از نهاده­های مولد مطرح ساخته است.