تأملی بر اعمال روش‌شناسی حِکمی ـ اجتهادی در مطالعات امنیتی

Abstract

مهم‎ترین چالش تولید علم بومی ـ اسلامی برای پاسخ به نیازها و چالش‌های پیش روی جامعه اسلامی در حوزه‌های مختلف از جمله مطالعات امنیتی به‎عنوان یک دانش نوین، برخوداری از روش شناسی بومی است تا بتوان با تکیه بر آن، ضمن مراجعه به منابع دست اول و تجربیات گذشته، پاسخ قابل قبولی برای نیازها و چالش‎ها عرضه نمود. روش‌شناسی حِکمی ـ اجتهادی یکی از الگوهای علمی در مطالعات علوم انسانی ـ اجتماعی برای تبیین و توصیف روشمند گفتمان و رفتار جامعه مطلوب از یک‎سو و تبیین و توصیف انسان یا پدیده‎های اجتماعی تحقق یافته (موجود) از سوی دیگر است. این روش‌شناسی بر سه ساحت اجتهادی نوع اول، دوم و سوم متکی است و به‎طور همزمان از روش استدلالی ـ اجتهادی در کنار روش‌ تجربی ـ تفسیری استفاده می‌کند. از منظر صاحب این قلم، روش‌شناسی حِکمی ـ اجتهادی دارای ماهیت بومی ـ اسلامی و نگرش راهبردی (کلان‎نگر، جامعه‎نگر و آینده‎نگر) و یک الگوی قابل استفاده در مطالعات انسانی و پدیده‎های اجتماعی مانند مطالعات امنیتی به‎عنوان دانش نوین و کمال نیافته ولی مورد نیاز جامعه اسلامی است. پژوهشگر برای ترسیم گفتمان امنیتی مطلوب (گفتمان امنیتی اسلامی مورد مطالعه)، در گام اول ضرورتاً از طریق مراجعه روشمند به منابع دست اول و معتبر، ساخت این گفتمان را استخراج می‎نماید. در گام دوم با استفاده از تکنیک‌های مرسوم پیمایشی (کیفی و کمی) دستاوردهای تحقق یافته زندگی اجتماعی و پدیده‌های مترتب برآن (مانند گفتمان‌ امنیتی عرفی‌گرا) آن را استخراج، تبیین و توصیف نموده و در ادامه به تحلیل شکاف وضع موجود تا وضع مطلوب می‌پردازد.