تحلیل و نقد مبنای انسان‌شناختی تاریخ‌مندی قرآن

Abstract

نظریه تاریخ ‏مندی قرآن مدت ‏هاست بحث گرم مجامع علمی است. مراد قایلان این است که عناصر تاریخی مختلفی در شکل‏ گیری قرآن دخیل‏ اند که موجب می‏شود اساس قرآن تاریخ ‏مند متولد شود. منظور از تاریخ‏ مندی در این نظریه آن است که قرآن زاییده شرایط تاریخی، زمانی- مکانی و فرهنگی و انسانی عصر نزول است و با رفتن آن شرایط، آن بخش تأثیرپذیر قرآن از آن شرایط هم به امور تاریخی می‏ پیوندد و کارایی خود را در زمان‏ های دیگر از دست می‏دهد. قایلان به این نظریه مبانی مختلفی برای خود دارند که نویسنده در جای خود آنها را نقد کرده است. مقاله حاضر ضمن تبیین و تحلیل مبنای انسان‏ شناختی تاریخ‏ مندی قرآن به نقد این مبنا، هم از نگاه درون‏ دینی و هم از نگاه برون‏ دینی پرداخته است. به اعتقاد نویسنده تمام شناخت و معرفت پیامبر، به‏ خصوص در حوزه دین و اخذ و ابلاغ وحی و هدایت انسان‏ها فراتاریخ و فارغ از تأثر از شرایط تاریخی است و قرآن از این حیث هرگز از یک کتاب آسمانی الهی به یک کتاب بشری خطاپذیر تنزل نخواهد کرد.