فلسفه عمل با نگاهی به دیدگاه علامه طباطبایی در رساله «المنامات و النبوات»

Abstract

<em>در این مقاله مسئله تحلیل فلسفی عمل و کنش انسان از دیدگاه علامه طباطبایی در رساله «المنامات و النبوات» مورد بحث قرار گرفته است. جناب علامه با طرح چند اصل فلسفی مهم می‏کوشد فرایند شکل‌گیری فعل اختیاری انسان را از منظر فلسفه عمل تبیین کند. اهم اصول مورد نظر ایشان عبارت‏اند از اصل نیاز، میل و گرایش، اصل توجه، اصل گزینش، اصل ضرورت اعتباری و اصل تشکیک وجودی. دیدگاه علامه با استفاده از این اصول و نحوه تعامل آنها درنهایت ما را به مُدلی از فلسفه عمل می‌رساند که در عین تشابه با کنش‌های فروانسانی و طبیعی- در سطح جمادات، گیاهان و حیوان‌ها- در مرتبه و سطحی بالاتر از مراتب و سطوح وجود و به نحو تشکیکی رخ داده، ویژگی‌های متفاوتی را بروز می‌دهد که منشأ انتزاع صفت‌های آگاهی و اراده و اختیار می‌شوند. درنتیجه و بر این اساس هیچ یک از نظریه وحدت‌انگاری تقلیل‌گرا و نظریه دوگانه‌انگاری تباینی، تفسیر درستی از کنش انسانی به دست نمی‌دهند، بلکه باید نظریه دوگانه‌انگاری تشکیکی- و مراتبی- را مبنای تحلیل و تبین کنش انسان قرار داد.</em>