بررسی نقش گروه‌بندی ریسک در تحلیل آثار سیاست‌های دولت بر الگوی کشت شهرستان‌های نهاوند و بهار استان همدان

Abstract

به دلیل وجود مشکلاتی نظیر ریسک بالا، محدودیت منابع آبی، مشکلات زیست­محیطی و سطح فناوری پایین در بخش کشاورزی، سیاستگذاری در این بخش، نیازمند تجدیدنظر اساسی است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش تحلیل تأثیر سیاست­ها و عواملی نظیر کاهش منابع آب، کاهش مصرف کود شیمیایی و توسعه ماشینی‌کردن بر الگوی کشت شهرستان­های نهاوند و بهار استان همدان با در نظر گرفتن شرایط ریسکی و با استفاده از رهیافت برنامه­ریزی ریاضی مثبت است. براساس ضریب تغییرات عملکرد، شهرستان­های نهاوند و بهار به عنوان کم­ریسک­ترین و پرریسک­ترین شهرستان انتخاب شدند. طبق نتایج، با کاهش منابع آب، سطح کشت جو در نهاوند و یونجه در بهار ثابت مانده و گندم و ذرت در بهار و یونجه در نهاوند از الگوی کشت حذف می­شوند. تحلیل حساسیت آب نشان داد که با صرفه‌جویی 55 درصدی در مصرف آب نیز می­توان به سطح تولید و سود فعلی رسید. بر اثر اعمال سیاست کاهش مصرف کود شیمیایی در بهار، سطح کشت یونجه ثابت و گندم، ذرت و جو از الگو کشت حذف می­شوند اما در نهاوند تغییری در الگو کشت ایجاد نمی­کند که تحلیل حساسیت محدودیت­های کود نشان داد که تا کاهش 40 درصدی مصرف کود، الگوی کشت تغییری نخواهد کرد. در بهار با سیاست توسعه مکانیزاسیون، سطح کشت گندم و ذرت کاهش، جو افزایش و یونجه و سیب­زمینی ثابت است اما در نهاوند، یونجه، گندم و جو کاهش، ذرت افزایش و سیب­زمینی همانند بهار ثابت باقی می­ماند. همچنین با اعمال این سناریو سود کل در شهرستان بهار افزایش و در شهرستان نهاوند کاهش یافته است. بنابراین منطقه نهاوند نیاز کمتری به توسعه مکانیزاسیون دارد. نتایج این مطالعه نشان داد ریسک بالای تولید در هر منطقه منجر به ریسک اجرای سیاست‌­ها می­شود. به این معنا که تغییرات قابل توجه عملکرد و به تبع آن ریسک بیشتر، کشاورزان را نسبت به تغییر وضعیت فعلی و اعمال محدودیت‌ها و اجرای سیاست‌های بیان شده حساس­تر خواهد کرد.