اثر محدودیت عرضه آب کشاورزی بر الگوی کشت زراعی شهرستان چناران (کاربرد برنامه ریزی فازی چند هدفه با تابع عضویت غیرخطی)

Abstract

با توجه به اینکه کشاورزان در پی بهینه کردن مطلوبیت فردی خود هستند، عموما اهداف متفاوتی را به طور همزمان دنبال میکنند که اغلب آنها جنبه اقتصادی دارد و اغلب به اهدافی همچون حداقل سازی مصرف آب توجه چندانی ندارند. در مطالعه حاضر به بررسی افزودن هدف حداقل سازی مصرف آب و اعمال محدودیت در عرضه آب به اهداف چندگانه کشاورزان و تاثیر آن در الگوی کشت، مصرف آب و سود ناخالص کشاورزان پرداخته شده است. بدین منظور از برنامه ریزی فازی چندهدفه با تابع عضویت غیرخطی (تانژانت هایپربولیک) استفاده گردید. داده های مورد نیاز با تکمیل پرسشنامه از 130 کشاورز شهرستان چناران (استان خراسان رضوی) و با استفاده از روش نمونه گیری خوشهای تصادفی در سال زراعی92-1391 بدست آمد و سپس کشاورزان بر اساس سطح زیر کشت به 3 گروه همگن شامل مزارع کمتر از 8 هکتار، مزارع 8 تا 24 هکتار و مزارع بیشتر از 24 هکتار تقسیم شدند. سپس الگوی بهینه برای هر یک از این 3 گروه بر اساس اهداف حداکثرسازی سود، حداقل سازی سرمایه و حداکثرسازی اشتغال و سپس با افزودن هدف حداقل سازی مصرف آب به این اهداف تدوین و اثرات این تغییر بررسی گردید. نتایج نشان داد که با ورود آب به اهداف کشاورزان در گروههای 1 و 3 مصرف آب کاهش مییابد اما در گروه 2 تغییری نمیکند، همچنین در هر 3 گروه سطح زیر کشت پیاز و خیار کاهش مییابد و در مقابل سطح زیر کشت گندم افزایش مییابد اگرچه این امر سبب کاهش درآمد بهره برداران در هر 3 گروه میشود. نتایج بررسی سیاست اعمال محدودیت در عرضه آب نیز نشان داد که با اعمال محدودیت در عرضه آب علاوه بر تغییر الگوی کشت و کاهش درآمد، مجموع سطح زیر کشت نیز در هر 3 گروه کاهش مییابد.