تحلیل اقتصادی منافع زیست‎محیطی برنامه‎های مدیریت تلفیقی آفات (مطالعه موردی مزارع استان خوزستان)

Abstract

چالش‌های زیست‎محیطی ناشی از مصرف سموم، اهمیت توسعه و اجرای برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) را در گستره جهان دوچندان کرده است. منافع اجرای این‌گونه برنامه‌ها از قبیل امنیت غذایی، تنوع زیستی و ایمنی مصرف‌کننده و تولیدکننده را می‌توان بالقوه به صورت ارزش اقتصادی بیان نمود. با محاسبه ارزش اقتصادی این برنامه‌ها می‌توان گام‌های مؤثری در جهت شناسایی منافع و کاربرد وسیع‌تر آنها برداشت. بدین منظور با بهره‎گیری از روش ارزش‌گذاری مشروط، تمایل به پرداخت کشاورزان جهت کاهش 3 سطح خطر ناشی از مصرف سموم (بالا، متوسط و پایین) در 5 لایه زیست‎محیطی (انسان‌ها، پرندگان، آبزیان، حشرات مفید و حیوانات اهلی) مشخص گردید. سپس با استفاده از شاخص‎های سطح خطر/لایه محیطی، سموم مصرفی بین کلاس‌های زیست‎محیطی مورد مطالعه در شرایط اجرا و عدم اجرای عملیات IPM تقسیم‌بندی شد و نهایتاً از ترکیب تأثیر اجرای عملیات IPM در کاهش مصرف سموم با نتایج تمایل به پرداخت، منافع زیست‎محیطی این برنامه‌ها محاسبه گردید. اطلاعات لازم برای انجام این تحقیق از طریق تکمیل پرسش‌نامه از 180 بهره‌بردار کشاورزی استان خوزستان که به روش نمونه‌گیری تصادفی دو مرحله‌ای در سال 1388 انتخاب شدند، فراهم شد. نتایج نشان داد کاهش خطر قابل توجهی در اثر اجرای IPM در تمامی کلاس‌های زیست‎محیطی صورت می‌گیرد. درصد تغییرات خطر از 5 درصد در کلاس انسان/ خطر پایین الی 57 درصد در کلاس حیوانات اهلی/خطر بالا متغیر است. همچنین منافع اقتصادی اجرای برنامه‌های IPM از 9596 ریال در کلاس انسان/خطر پایین تا 315364 ریال در کلاس انسان/ خطر بالا به ازای هر خانوار در سال زراعی متغیر بود و مجموع کل منافع اقتصادی زیست‎محیطی برنامه‌های IPM اجرا شده در استان خوزستان طی سال زراعی 1387 به ازای هر خانوار ساکن حدود 1140740 ریال برآورد گردید. آموزش‎های لازم جهت آگاهی از اهمیت برنامه‎های مدیریت‎های تلفیقی آفات برای کشاورزان و همچنین اعمال استانداردها و قوانین مربوط به محدودیت استفاده از سموم تأثیرگذار بر دیگر لایه‎های محیطی (حیوانات اهلی، آبزیان، پرندگان و حشرات مفید) از جمله پیشنهادات این تحقیق می‎باشند.