تحلیل پایداری سیاستهای کلان و بخشی کشاورزی در برنامه‌های پنج‌ساله جمهوری اسلامی ایران

Abstract

اتخاذ سیاست­های مناسب پایدار محور برای دستیابی به کشاورزی پایدار از اهمیت بسیاری برخوردار است. بنابراین، وجود برخی مصادیق ناپایداری در کشاورزی کشور ممکن است به دلیل کم توجهی به موازین پایداری در سیاستگذاری برای توسعه کشاورزی باشد. در این چارچوب، هدف مقاله حاضر تحلیل وضعیت پایداری در سیاست­های کلان و بخشی کشاورزی جمهوری اسلامی ایران است. برای واکاوی سیاست­ها از روش پژوهش تحلیل محتوا و جهت اولویت‎بندی برنامه‌های توسعه از مدل تصمیم‌گیری مجموع وزنی سلسله مراتبی (HAW) و روش وزن‌دهی آنتروپی شانون استفاده شد. نتایج نشان داد که سیاست­های کلان ملی شامل قانون اساسی، سند چشم‌انداز 1404و سیاست­های آن و سیاست­های برنامه‌های توسعه، به لحاظ اندیشه‎ای، همسو با تحولات علمی، از حرکت نخستین در راستای پایداری برخوردار هستند. در اسناد برنامه‌های توسعه ایران، مفهوم توسعه پایدار از برنامه دوم مطرح شد. از نظر پایداری­گرایی برنامه پنجم در اولویت اول و سپس برنامه‌های چهارم، دوم، سوم و اول قرار داشتند. بنابراین، روند توجه به پایداری در برنامه‌ها تقریباً صعودی است. بر اساس اوزان محاسبه شده، توجه به ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی یکسان نبوده و بعد محیطی در مقایسه با ابعاد اقتصادی و اجتماعی از اهمیت کمتری برخوردار بوده است. این امر نشانگر پاردایمیک نشدن معماری پایداری در توسعه کشاورزی است.