انسان‌شناسی ورزش؛ گذار از رویکرد آسیب‌شناسانه علوم اجتماعی ایران به رویکرد فرهنگی

Abstract

اهمیت مطالعه اجتماعی ورزش مدرن را می‌توان از دو منظر به‌هم‌پیوسته مورد بررسی قرار داد: نخست نیاز ورزش به علوم اجتماعی و دیگری نیاز علوم اجتماعی به ورزش. علوم اجتماعی ایران غالبا با نگاه آسیب‌شناسانه و تأکید بر اوباشی‌گری و خشونت (مخصوصا در مسابقه‌های فوتبال) به ورزش پرداخته و به ندرت با آن به عنوان یک موضوع مطالعه مهم برخورد کرده است. انسان‌شناسی ورزش ایران از یک طرف تحت تأثیر این رویکرد به ورزش قرار دارد و از طرف دیگر متأثر از تأخیر جهانی رشته انسان‌شناسی نسبت به پژوهش بر روی ورزش مدرن است. این مقاله به بازخوانی منابع ایرانی مطالعه اجتماعی ورزش می‌پردازد، داده‌های تحقیق به روش کتابخانه‌ای تهیه شده‌اند. بررسی نشان می‌دهد انسان‌شناسی در ایران تا کنون توجهی به مطالعه ورزش مدرن نداشته است، البته متونی درباره بازی‌های محلی و ورزش‌های سنتی ایران تدوین شده است. مسئله‌هایی همچون تغییرات فرهنگی، جهان ـ محلی شدن و مسئله هویت بیش از هر چیز میدان ورزش را مستعد مطالعه اجتماعی و انسان‌شناختی می‌کند؛ تمرکز بر این موضوعات، ورزش را به میدان مناسبی برای شناخت انسان، فرهنگ و جامعه تبدیل خواهد کرد و منجر به خروج از انحصار نگاه آسیب‌شناسانه می‌شود، تحقیق اجتماعی در میدان ورزش به بهبود و حل مسائل فرهنگی و اجتماعی ورزش (منظر نخست) و پویایی و غنای علوم اجتماعی (منظر دوم) کمک خواهد کرد.