بررسی سوگیری های هنجاری و ضدهنجاری نسبت به اخلاق علم در بین اعضای هیئت علمی: از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی

Abstract

امروزه تولید علم یکی از وظایف و رسالت‌های مهمی است که بر دوش دانشگاه‌ها گذاشته شده است. «رابرت مرتن» رفتار اخلاقی را (هنجارها) ذات علم می‌داند و اقتدا به آنها را برای تحقق اهداف نهادی علم مفید قلمداد می‌کند. بدین منظور، پژوهش حاضر به دنبال بررسی میزان پایبندی اعضای هیئت علمی به هنجارهای علمی و سوگیری‌های ضدهنجاری، با الهام از تئوری مرتن و میتروف انجام شده است. برای نیل به هدف تحقیق، این پرسشنامه بر روی 460 دانشجوی تحصیلات تکمیلی در رشته-های تحصیلی مهندسی برق-کامپیوتر، مهندسی مکانیک و شیمی؛ و در سه دانشگاه تهران، تربیت مدرس و شهید رجایی اجرا شده است. داده‌های تحقیق پس از جمع‌آوری با استفاده از نرم‌افزارSPSS مورد تحلیل قرارگرفته است. اعتبار پرسشنامه با استفاده از تحلیل عاملی بررسی و سه عامل استخراج گردید. این عوامل بر روی هم 02/36 درصد کل واریانس متغیرها را تبیین می‌کنند که نشان می‌دهد این ابزار تا حدودی از روایی کافی برخوردار است. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و برابر با 79/0 حاصل شد. دانشجویان تحصیلات تکمیلی فنی-مهندسی دانشگاه‌های مورد مطالعه، به این باور هستند که دانشمندان و محققین اغلب از هنجارهای علم تبعیت می‌کنند. اما با توجه به نتایج آماری، مقادیر بدست آمده از ضدهنجارهای علم نیز قابل ملاحظه است. از طرفی بین نظرات دانشجویان رشته‌های تحصیلی مهندسی برق- کامپیوتر، مهندسی مکانیک و شیمی در پیروی از هنجارهای علم و ضدهنجارهای علمی اساتید تفاوت قابل ملاحظه‌ای دیده شد. میانگین نمرات دانشجویان شیمی در پیروی اساتید از هنجارهای علمی نسبت به سایر رشته‌ها کمتر است.