جایگاه تفکر خلاق در آموزش مهندسی

Abstract

تعاریف مختلفی برای خلاقیت ارائه شده است، ولی نظر غالب خلاقیت را تولید چیزی می‌داند که هم بدیع و هم با ارزش باشد و این در واقع، هدف اصلی مهندسان در طراحی یا همان اوج فعالیتهای مهندسی است. پژوهشها نشان داده است که خلاقیت به‌مواردی چون سن، معلومات و هوش فرد بستگی زیادی ندارد و همه می‌توانند خلاق باشند، به شرط آنکه شرایط موجود باشد و افراد نیز به این امر باور داشته باشند. بدیهی است که در مسیر یک فرایند خلاق موانعی نیز ممکن است وجود داشته باشد. تأکید آموزش سنتی بیش از همه بر توسعۀ تفکر همگرا یا نقاد در فراگیران است. در اثر تحولی که در روشهای یاددهی ـ یادگیری در چند دهه اخیر صورت گرفته، توسعه تفکر واگرا یا خلاق در فراگیران به‌تدریج اهمیت بیشتری یافته است. بررسیها نشان می‌دهد که در آموزش مهندسی ایران بیشتر بر تفکر نقاد تأکید می‌شود و توسعۀ تفکر خلاق در دانشجویان اهمیت کمتری دارد. این در حالی است که تفکر خلاق نقش انکارناپذیری در طراحی مهندسی، که اوج فعالیتهای مهندسان است، دارد. در این مقاله ضمن مرور برداشتهای مختلفی که از خلاقیت فردی و گروهی وجود دارد، با درنظر گرفتن تجربه‌های نوین جهانی در زمینه فرایند یاددهی ـ یادگیری، پیشنهادهایی برای توجه بیشتر به تفکر خلاق در آموزش مهندسی ایران و همچنین، روشهایی برای برانگیختن خلاقیت در دانشجویان مهندسی کشور ارائه شده است.