ارزیابی خصوصیات رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد گندم و جو در پاسخ به تنش‌های خشکی و نیتروژن

Abstract

تنش آبی و نیتروژن از مهمترین عامل‌های کاهش‌دهنده عملکرد گندم محسوب می‌شوند. به منظور بررسی تاثیر تنش آبی و نیتروژن بر برخی صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم (Triticum aestivum L) و جو (Hordeum vulgare L) و تعیین صفات موثر بر عملکرد، پژوهشی به صورت طرح کرت‌های خردشده – فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با ۳ تکرار در سال ۹۶-۱۳۹۵در مزرعة تحقیقاتی دانشکدة پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج اجرا شد. عامل اصلی، تنش آبی در دو سطحِ عدم تنش و ۴۰ درصد نیاز آبی بود. عامل فرعی، ترکیب فاکتوریل کود نیتروژنی در دو سطح (200 و 0 کیلوگرم اوره در هکتار) و رقم‌های گندم (سیوند و پیشتاز) و جو (فجر ۳۰) بودند. تنش آبی و نیتروژن باعث کاهش کلیه صفات از جمله کاهش ۵۰ درصدی در عملکرد دانه شدند. در شرایط تنش آبی بیشترین همبستگی بین عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله، وزن خشک سنبله و ارتفاع بوته بالاتر از ۷۵ درصد به‌دست آمد. تجزیه رگرسیون گام‌به‌گام نشان داد در شرایط آبیاری ۵ و در تنش ۳ متغیر به صورت معنی-داری تغییرات عملکرد را توجیه می‌کنند. تجزیه به‌عامل‌ها مشخص کرد که عامل‌ها در شرایط عادی. ۴/۹۸٪ و در شرایط تنش ۵/۹۹٪ از تغییرات کل واریانس را توجیه می‌کند. نتایج نشان داد عملکرد بیولوژیک بیشترین نقش را در افزایش عملکرد دانه در دو شرایط تنش و عدم‌تنش داشته، پس می‌تواند به‌عنوان نشانگری برای عملکرد، در دو شرایط استفاده شود.