تاثیر روش های مختلف خاک‌ورزی بر عملکرد گندم دیم در اقلیم های سرد، معتدل و نیمه‌گرمسیری استان کرمانشاه

Abstract

به منظور تعیین‏ تأثیر روش‌های مختلف خاک‌ورزی بر عملکرد و برخی صفات گندم و همچنین برخی ویژگی‌های خاک در گندم دیم، شش آزمایش‌ ‏در اقلیم‌های سردسیر، معتدل و نیمه‌گرمسیر استان کرمانشاه در غرب ایران در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با پنج تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه روش خاک‌ورزی، بی‌خاک‌ورزی، خاک‌ورزی کاهشی و خاک‌ورزی متداول بودند.‌ بیشترین عملکرد در روش‌های بی‌خاک‌ورزی (2365 کیلوگرم در هکتار) و خاک‌ورزی کاهشی (2373 کیلوگرم در هکتار) در اقلیم معتدل سال دوم، مشاهده شد. بیشترین میزان ارزش اقتصادی مربوط به روش‌های بی‌خاک‌ورزی (24832 هزار ریال) و خاک‌ورزی کاهشی (24316 هزار ریال) اقلیم معتدل سال دوم و روش بی‌خاک‌ورزی اقلیم نیمه‌گرمسیری سال دوم (22753 هزار ریال) بود. در همة اقلیم‌ها و سال‌ها، روش بی‌خاک‌ورزی با 97/11درصد (حدود دو برابر) و روش خاک‌ورزی کاهشی با 16/10درصد (بیش از 5/1 برابر) مقادیر بیشتری از درصد رطوبت حجمی خاک را نسبت به خاک‌ورزی متداول (20/6درصد) حفظ کردند. کربن آلی خاک خیلی تحت تأثیر روش خاک‌ورزی، نوع اقلیم و سال‌های آزمایش قرار نگرفت ولی روند کلی تغییرپذیری‌ها نشان داد روش‌های بی‌خاک‌ورزی و خاک‌ورزی کاهشی (به‌جز سال دوم اقلیم نیمه‌گرمسیری) از نظر کربن آلی خاک به ترتیب 6/1 و 3/1 درصد بیشتر از روش خاک‌ورزی متداول بودند. کمترین وزن مخصوص ظاهری خاک در خاک‌ورزی متداول (24/1) مشاهده شد. به‌طورکلی می‌توان نتیجه‌ گرفت کاربرد روش خاک‌ورزی کاهشی، افزون بر تأمین نیاز‌های اقتصادی، از نظر حفظ منابع آب و خاک مؤثر بوده و موجب دستیابی به هدف‌های کشاورزی پایدار می‌شود.