بررسی تأثیر زمان کاشت بر روند پر شدن و عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های گندم نان با استفاده از روش تجزیۀ آماری چندمتغیره در شرایط دیم

Abstract

به‌منظور بررسی رابطۀ عملکرد دانه با صفات زراعی ژنوتیپ‌های گندم نان در زمان‌های مختلف کاشت در شرایط دیم، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در گنبدکاووس در سال‌های زراعی 93-1391 اجرا شد. صفات مورد ارزیابی عبارت از: شمار سنبله در مترمربع، سرعت پر شدن دانه، دورۀ مؤثر پر شدن دانه، شمار دانه در سنبله، وزن هزاردانه، وزن دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت، بودند. تیمارهای زمان کاشت 11 و30 آذر، 19 دی، 8 و 28 بهمن و ژنوتیپ‌های گندم نان شامل: گنبد، کوه‌دشت، کریم و رگه (لاین)‌های 7 و 16 بودند. نتایج نشان داد که میانگین عملکرد دانه از 4956 کیلوگرم در هکتار در سال اول به 2833 کیلوگرم در هکتار در سال دوم (43 درصد) کاهش یافت. عملکرد دانه بالاترین همبستگی مثبت و معنی‌دار را به ترتیب با عملکرد زیستی (^**97/0= r) و مدت پر شدن دانه (^**93/0=r) داشت. نتایج تجزیۀ رگرسیون گام‌به‌گام جلورونده نشان داد که عملکرد زیستی و شاخص برداشت، بیش از 99 درصد از تغییرپذیری عملکرد دانه را در گام اول توجیه کردند که نشان‌دهندۀ اهمیت بالای آن‌ها در عملکرد دانه است. دورۀ پر شدن دانه از راه عملکرد زیستی با عملکرد دانه رابطۀ معنی‌داری داشت. دورۀ پر شدن دانه و عملکرد زیستی نقش مؤثری را در افزایش عملکرد داشتند و بنابراین می‌توانند در گزینش رقم‌ها و رگه‌های مناسب گندم دیم استفاده شوند.