باززایی درون شیشه‌ای اسپرس (Onobrychis sativa) با استفاده از ریزنمونۀ نوک ساقه

Abstract

نیاز روزافزون به فرآورده‌های دامی، به‌کارگیری روش‌های زیست‌فناوری (بیوتکنولوژی) در بهبود گیاهان علوفه­ای مانند اسپرس را با اهمیت کرده است. در این تحقیق، تأثیر سطوح مختلف تنظیم‌کننده­های رشدی اکسین­ (NAA و IBA) و سیتوکینین (BAP، زآتین و TDZ) بر پاسخ رشدی درون شیشه­ای ریزنمونه‌های نوک ساقۀ رقم­های خوانسار و شهرکرد اسپرس بررسی شد. برای این منظور، ریزنمونه‌های نوک ساقه از بذرهای ضدعفونی شده و جوانه‌زدۀ 4-7 روزه تهیه و روی محیط کشت MS جامد حاوی سطوح مختلف اکسین و سیتوکینین کشت شدند. نتایج نشان داد که درصد ساقه‌های چندگانه، شمار ساقه در هر ریزنمونه و طول ساقه رشد کرده به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر رقم، ترکیب تنظیم­کننده­های رشدی و اثر متقابل بین آن­ها قرار گرفت. درصد ساقه­های چندگانه و میانگین شمار ساقه در هر ریزنمونه به ترتیب از 0 تا 17/89 درصد و 1 تا 03/5 متغیر بود. به‌طورکلی، درصد پینه (کالوس)‌زایی، درصد ساقه‌های چندگانه و شمار ساقه در هر ریزنمونه در رقم خوانسار به‌طور معنی­داری بیشتر از رقم شهرکرد بود. بیشترین درصد شاخه­زایی (15/98 درصد)، ساقه‌های چندگانه (17/89 درصد) و شمار ساقه در هر ریزنمونه (3/4) در رقم خوانسار و محیط کشت MS حاوی 1/0 میلی­گرم در لیتر IBA به همراه 3 میلی­گرم در لیتر BAP به دست آمد. ریشه‌زایی ساقه‌ها و رشد مناسب ریشه‌ها در محیط کشت MS بدون تنظیم­کننده‌های رشدی مشاهده شد. این نتایج نه تنها از جنبۀ ریزازدیادی و کشت درون شیشه­ای، بلکه به‌عنوان پیش‌زمینۀ مناسب برای هدف‌های اصلاحی و انتقال ژن به این گیاه اهمیت دارد.