تعیین ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی برای عملکرد علوفه و صفات زراعی یونجه (Medicago sativa L.) در تلاقی دی‌آلل

Abstract

از جمله مهم‌ترین هدف‌های برنامه‌های بهنژادی یونجه، بهبود عملکرد علوفه و اجزای آن است. هشت تودۀ محلی یا بوم‌جور (اکوتیپ) و رقم یونجه از مناطق مختلف آب و هوایی ایران و یک رقم خارجی برای بررسی ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی از نظر صفات، عملکرد علوفۀ خشک، ارتفاع، شمار ساقه، سرعت رشد دوباره و نسبت برگ به ساقه در یک طرح دی آلل 9 × 9 یک‌سویه بررسی شدند. در پاییز سال 1392، 36 دورگ F₁ به همراه نه والد آن‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعۀ تحقیقاتی مؤسسۀ تحقیقات اصلاح و تهیۀ نهال و بذر کرج کشت شدند. نتایج تجزیه‌وتحلیل دی‌آلل بر پایۀ روش دو از مدل B گریفینگ برای دو سال زراعی آزمایش (1394-1392) نشان داد، تفاوت معنی‌داری از نظر اثر ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی برای همۀ صفات وجود دارد. همچنین اثر متقابل ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی با سال برای صفت عملکرد مادۀ خشک و اثر متقابل ترکیب‌پذیری عمومی با محیط برای صفت نسبت برگ به ساقه مشاهده شد. نتایج این تحقیق نشان داد، دورگ (هیبرید)‌های قهاوند × نیک‌شهری و مهاجران × ‌سیلوانه ترکیب‌پذیری خصوصی مثبت و معنی‌داری برای عملکرد مادۀ خشک علوفه و سرعت رشد دوباره دارند. درحالی‌که دورگ کوزره × یزدی افزون بر صفات عملکرد مادۀ خشک، ارتفاع و سرعت رشد دوباره، برای صفت نسبت برگ به ساقه نیز ترکیب‌پذیری خصوصی مثبت و معنی‌داری نشان داد. نتایج این بررسی نشان داد، امکان بهبود عملکرد یونجه و دیگر صفات از راه تلاقی‌ بین بوم‌جور‌های یونجه وجود دارد.