اثر تنش کم آبی در مراحل انتهایی رشد بر عملکرد و کیفیت روغن دانه ارقام کلزا ((Brassica napus L.

Abstract

به منظور بررسی اثر تنش کم آبی در مراحل انتهایی رشد بر عملکرد و کیفیت روغن دانه ارقام کلزا‌، آزمایش‌ مزرعه‌ای به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی بهمن شهرستان ابرکوه انجام گرفت. در این آزمایش تیمار آبیاری بعنوان عامل اصلی در 4 سطح شامل، (‌I1) آبیاری معمول بر اساس تخلیه 40 درصد آب قابل استفاده‌‌، )2(I آبیاری بر اساس تخلیه 80 درصد آب قابل استفاده از مرحله ساقه‌دهی تا رسیدگی، )3(I آبیاری بر اساس تخلیه 80 درصد آب قابل استفاده از مرحله گلدهی تا رسیدگی،) 4(I آبیاری بر اساس تخلیه 80 درصد آب قابل استفاده از مرحله دانه‌بندی تا رسیدگی و ارقام کلزا به عنوان فاکتور فرعی در 5 سطح شامل، هایولا401،‌ زرفام، مدنا، ساریگل و آپشن500 ‌مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین ارقام و سطوح آبیاری برای عملکرد دانه، درصد روغن، درصد پروتئین و میزان گلوکوزینولات‌‌ کنجاله و اسیدهای چرب وجود داشت (01/0‌P<). تنش کم آبی سبب کاهش عملکرد دانه) %10:‌4I‌، %26‌‌:3‌‌I، %28‌:‌‌‌2‌(I‌، درصد روغن ‌) %3/4:‌4I‌، %2/6‌‌:3‌‌I، %6/5‌:‌‌‌2‌(I‌، اسید اولئیک‌‌)‌ %7/0:‌4I،‌ %1‌‌:3‌I‌، %1/1‌:‌‌2‌(I‌ و اسید لینولنیک ‌‌)‌%‌5/7:‌4I‌، %‌7/6‌:3‌I، %‌4/7‌:‌‌‌2 (I‌شد در حالی که درصد پروتئین‌ ‌)‌%‌3:‌4I، %‌6/1:3‌I، %2/0‌:‌‌‌2‌(I‌، میــزان گلوکــوزینــولات‌‌) %171:‌4I،‌ %109‌‌:3‌I‌، %155‌:‌‌‌2‌(I‌ و اسید لینولئیک‌‌) %5:‌4I‌، %4/5‌‌:3‌I‌، %3/6‌:‌‌‌2 (I‌‌را افزایش داد. بیشترین میزان پروتئین کنجاله (%2/50) و اسید لینولئیک (%4/19‌) در سطح‌ 3‌‌I رقم زرفام و بیشترین میزان اسید اولئیک (%7/70) در سطح I1 رقم مدنا بدست آمد. همچنین در بین ارقام هایولا401 کمترین میزان گلوکوزینولات (9/19 میکرومول بر گرم) را داشت. در این بررسی ارقا‌م زرفام و هایولا401 (به ترتیب با 4006 و 3991‌کیلوگرم در هکتار) بیشترین عملکرد دانه را داشتند. با توجه به نتایج ارقام هایولا‌401 و زرفام به لحاظ عملکرد دانه، روغن و پروتئین بالا در منطقه مورد مطالعه و در بین تیمارهای بررسی شده برتر بودند ولی بهترین کیفیت روغن (‌به لحاظ کمترین میزان اسید چرب اشباع (6%)) از ارقام مدنا و ساریگل بدست آمد.