تأثیر تنش خشکی آخر فصل و توالی زراعی بر عملکرد کمّی و کیفی گندم آبی تحت مدیریت مرسوم و حفاظتی

Abstract

بی‌خاک‌ورزی در کنار توالی زراعی مناسب می­تواند رطوبت و مواد غذایی لازم را برای گیاه در معرض تنش خشکی فراهم کند. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی پایان فصل و توالی زراعی بر عملکرد کمی و کیفی گندم رقم پارسی آزمایشی با استفاده از طرح آماری کرت‌های خردشده (اسپلیت پلات) در قالب بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعۀ پژوهشی مؤسسۀ تحقیقات اصلاح و تهیۀ نهال و بذر کرج در دو سال زراعی 93 و 94 به اجرا درآمد. عامل اصلی شامل شش توالی زراعی مبتنی بر گندم آبی¹ و عامل کرت فرعی رژیم آبیاری در دو سطح آبیاری معمول و تنش خشکی پایان فصل (مرحلۀ گرده‌افشانی تا برداشت)؛ بودند که هریک به­صورت جداگانه در مزرعۀ حفاظتی و مرسوم به اجرا درآمد. تأثیر تنش خشکی پایان فصل در مدیریت مرسوم در دو سال معنی­دار شد و درمجموع سبب کاهش 18 درصدی عملکرد شد، اما در نظام خاک‌ورزی حفاظتی، تنش پایان فصل در سال اول سبب کاهش غیر معنی‌دار و حدود 8 درصد عملکرد گندم آبی و در سال دوم سبب کاهش شدید و معنی‌دار به میزان 43 درصد شد. در سال اول تناوب T3(گندم- شبدر- کلزا- ذرت) در مدیریت خاک‌ورزی (حفاظتی) 4089 کیلوگرم/ هکتار و توالی T1 (گندم- ذرت- گندم- ذرت) 5347 کیلوگرم/ هکتار در مدیریت مرسوم بیشترین عملکرد دانه را نسبت به دیگر تناوب‌ها داشتند. شاخص­های کیفی گندم (مانند غلظت پروتئین دانه، حجم نان، رسوب زلنی، سختی دانه و ...) در دو سال زراعی تحت تأثیر تنش خشکی پایان فصل و توالی زراعی قرار نگرفت.