بررسی تنوع ژنتیکی رگه های آفتابگردان روغنی در شرایط بدون تنش و شوری با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره

Abstract

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از صفات زراعی و بررسی اثر تنش شوری روی آن‌ها، صد رگۀ (لاین) خالص آفتابگردان روغنی از نقاط مختلف جهان در هر یک شرایط بدون تنش (نرمال) و تنش شوری 8 دسی زیمنس بر متر در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلدانی و در فضای باز بررسی شدند. نتایج تجزیۀ واریانس بیانگر تفاوت معنی­دار بین رگه­ها در همۀ صفات مورد بررسی و وجود تنوع ژنتیکی بین رگه­ها است. بالاترین ضریب تغییرپذیری ژنتیکی در شرایط بدون تنش و تنش شوری در صفت وزن خشک طبق و عملکرد دانه و پایین‌ترین ضریب در صفت روز تا گلدهی مشاهده شد. در شرایط بدون تنش و شوری همبستگی ژنتیکی و پدیدگانی (فنوتیپی) عملکرد دانه با بیشتر صفات مورد بررسی مثبت و معنی‌دار بود. تجزیۀ رگرسیون گام‌به‌گام نشان داد که در شرایط بدون تنش قطر طبق، وزن صددانه و ارتفاع و در تنش شوری صفات قطر طبق، وزن صددانه، طول برگ پایین، شمار برگ، طول دمبرگ برگ پایین، عرض برگ بالا و میزان سبزینۀ (کلروفیل) برگ به ترتیب 3/30 و 3/40 درصد از تغییر عملکرد دانه را توجیه می‌کنند. در تجزیۀ خوشه­ای به روش وارد، در شرایط بدون تنش رگه‌ها در شش گروه و در شرایط تنش شوری در پنج گروه قرار گرفتند. توزیع رگه‌ها در گروه‌ها بسته به شرایط تنش متفاوت بود که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی و امکان انتخاب برای مقاومت به شوری است. رگه‌های 6، 11، 13 و 70 بیشترین عملکرد تک بوته در شرایط بدون تنش و تنش شوری را داشتند.