تحلیل چند متغیره ارتباط خصوصیات مختلف در توده‌های اسپرس (Onobrychis viciifolia Scop)

Abstract

اسپرس یکی از گیاهان چند ساله خانواده بقولات می‌باشد که به لحاظ ارزش تغذیه‌ای و سازگاری مناسب مورد توجه می‌باشد. در این پژوهش روابط بین خصوصیات زراعی و مرفولوژیک با استفاده از روش‌های تحلیل چندمتغیره شامل تجزیه همبستگی، تجزیه رگرسیون و تجزیه عامل‌ها مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور تعداد 21 توده اسپرس زراعی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 6 تکرار طی سال‌های 1387 و 1388 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس حاکی از تفاوت آماری معنی‌داری بین توده‌های مورد بررسی برای عملکرد و اجزای عملکرد علوفه بود. نتایج نشان داد که عملکرد علوفه خشک همبستگی مثبت و معنی‌داری با صفات عملکرد علوفه تر، درصد ساقه و تعداد ساقه در واحد سطح داشت در حالی که همبستگی آن با تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، درصد برگ و نسبت برگ به ساقه منفی و معنی‌دار بود. ارتفاع بوته با عملکرد علوفه خشک همبستگی معنی‌دار نشان نداد ولی همبستگی آن با تعداد ساقه در بوته (به عنوان یکی از اجزاء عملکرد) معنی‌داری بود. نتایج تجزیه ضرایب مسیر نشان داد که صفات تعداد ساقه، درصد ساقه و ارتفاع بوته بیشترین اثر مستقیم و مثبت را روی عملکرد علوفه خشک داشتند. بر مبنای نتایج رگرسیون گام به گام صفات درصد ساقه در ماده خشک و ارتفاع بوته بیشترین تنوع عملکرد علوفه را توجیه نمودند و می‌توانند به عنوان یک شاخص در گزینش قابل توصیه باشند. تجزیه به عامل‌ها، پنج عامل پنهانی را مشخص ساخت که درکل 75 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. در مجموع نتایج نشان داد که تنوع بالایی برای عملکرد علوفه در ژرم‌پلاسم مورد مطالعه وجود داشت و این صفت را می‌توان به طور غیرمستقیم از طریق انتخاب برای تعداد ساقه در مترمربع، درصد ساقه در بوته و ارتفاع بوته بهبود بخشید.