شناسایی QTL‌ها و ارزیابی شاخص‌های سادۀ کمیت و کیفیت عصارۀ مالت دانۀ جو

Abstract

به‌منظور شناسایی نواحی ژنومی کنترل‌کنندۀ صفات کمی (QTLs) مرتبط با مالت در دانۀ جو و ارزیابی شاخص‌های مربوط، آزمایشی در سال زراعی 91-1390 با استفاده از 72 لاین هاپلویید مضاعف و والدین آنها (استپتو و مورکس) در دو مزرعۀ تحقیقاتی دانشگاه مهاباد و مرکز تحقیقات کشاورزی میاندواب، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با دو تکرار اجرا شد. صفات انرژی جوانه‌زنی، درصد کل جوانه‌زنی، خواب بذر، پروتئین دانه، مقدار عصارۀ مالت دانه، مقدار پوستۀ دانه، وزن هکتولیتر دانه، چاقی بذر، ارتفاع بوته، روز تا سنبله‌دهی، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت دانه اندازه‌گیری شد. تجزیۀQTL به‌روش مکان­یابی فاصله‌ای مرکب براساس میانگین دو محیط انجام گرفت. برای بررسی تأثیرات اپیستازی افزایشی× افزایشی و آزمون تأثیرات اصلی QTLهای شناسایی‌شده در یک مدل رگرسیون چند‌گانه، از روش مکان‌یابی فاصله­ای چندگانه استفاده شد. در مجموع 56 QTLبا LOD≥2.5 برای صفات مختلف شناسایی شد. واریانس فنوتیپی کل توجیه‌شده به‌وسیلۀ این QTL‌ها برای صفات مختلف از 15/37 تا 24/77 درصد متغیر بود که به‌ترتیب به شاخص برداشت و مقدار پروتئین دانه تعلق داشت. بیشترین مقدار LOD برایQTL کنترل‌کنندۀ وزن هزاردانه (36/6) روی کروموزوم 4H به‌دست آمد و بیشترین QTL‌ها مربوط به شاخص کیفیت و کمیت مالت دانۀ جو روی کروموزوم‌های 1H،2H ،3H ،4H ، 5Hو 7H مکان­یابی شدند. 12 اثر اپیستازی افزایشی × افزایشی بین QTL های شناسایی‌شده معنادار شدند. در لاین­های تحت مطالعه، تفکیک متجاوز در دو جهت مثبت و منفی با تنوع زیاد از نظر صفات مرتبط با کمیت وکیفیت مالت دانۀ جو مشاهده شد که از این تنوع می‌توان برای اهداف مختلف به‌نژادی استفاده کرد.