بررسی تأثیر برخی کودهای زیستی بر روابط آبی، محتوای کلروفیل و تبادلات گازی گیاه نخود (Cicer arietinum ) در کشت دیم و فاریاب

Abstract

استفاده از کودهای زیستی یکی از راهکار‌های مهم کاستن از پیامدهای فاجعه‌بار مصرف بی‌رویۀ کودهای شیمیایی و توسعۀ کشاورزی پایدار در ایران است. برای ارزیابی تأثیر نژادهای ریزوبیومی و ریزوباکتری‌های محرک رشد گیاه (PGPR) بر روابط آبی و ویژگی‌های فتوسنتزی گیاه نخود زراعی (Cicerarietinum L.) گونۀ آرمان، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد‌شده در قالب بلوک‌های تصادفی در مزرعۀ پژوهشی دانشگاه زنجان اجرا شد. در این آزمایش، سطوح آبیاری در دو سطح (آبیاری مطلوب در فصل رشد و بدون آبیاری در کل دورۀ رشد) در کرت‌های اصلی؛ و سطوح کودی با 7 سطح (شاهد یا فقدان مصرف کود شیمیایی و بیولوژیکی، مصرف 50 کیلوگرم اوره هنگام کاشت، تلقیح بذر باMesorhizobiumciceri نژاد SWRI-3، تلقیح بذر با Mesorhizobium ciceri نژاد SWRI-17، تلقیح بذر با PGPR، تلقیح مشترک با نژادهای ریزوبیومی SWRI-3+ SWRI-17 و تلقیح مشترک با نژادهای ریزوبیومی و ریزوباکترهای محرک رشد SWRI-3+SWRI-17+PGPR) در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. طبق نتایج این پژوهش، محتوای نسبی آب، فتوسنتز خالص، هدایت روزنه‌ای، محتوای کلروفیل و عملکرد دانه در وضعیت تنش خشکی نسبت به آبیاری مناسب به‌ترتیب 23، 62، 91، 29 و 41 درصد کاهش یافت. همچنین در وضعیت تنش خشکی محتوای نسبی آب، فتوسنتز خالص، هدایت روزنه‌ای و عملکرد دانه در تیمار تلقیح بذر با نژادهای ریزوبیومی و ریزو‌باکتری‌های محرک رشد (SWRI-3+SWRI-17+PGPR) بیش از سایر تیمارها بود و برای نمونه در مقایسه با شاهد (فقدان مصرف کودهای شیمیایی و زیستی) به‌ترتیب 14/1، 67/1، 6/1، 49/1 و 58/3 برابر بود. به نظر می‌رسد در هر دو وضعیت فاریاب و دیم، تلقیح مشترک بذر با نژادهای ریزوبیومی و ریزوباکتری‌های محرک رشد با تأثیر بر روابط آبی و ویژگی‌های فتوسنتزی، باعث افزایش فراوان عملکرد دانه در مقایسه با مصرف متداول کودهای شیمیایی می‌شود.