اثر شدت چرا و نوع دام بر ویژگی‌‌های شیمیایی و فیزیکی خاک در جنگل‌‌های آرمرده شهرستان بانه

Abstract

باوجود آنکه چرای دام به‌‌عنوان یک عامل ایجاد آشفتگی در بوم‌سازگان‌های جنگلی شناخته می‌‌شود، اما هنوز به ‌درک بیشتری از چگونگی اثر آن بر ویژگی‌‌های خاک نیاز است. هدف از پژوهش پیش‌‌رو، بررسی اثر شدت چرا و نوع دام بر ویژگی‌‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در جنگل‌‌های آرمرده شهرستان بانه بود. ‌‌پنج منطقه که ازنظر نوع دام چراکننده و شدت چرا با یکدیگر تفاوت داشتند، انتخاب شدند. درمجموع، 68 نمونه خاک از عمق صفر تا 10 سانتی‌‌متری برداشت شد و مهم‌‌ترین ویژگی‌‌های آن‌ها شامل نیتروژن، کربن آلی، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، pH، هدایت الکتریکی، بافت خاک و کوبیدگی اندازه‌گیری شد. برای تجزیه‌‌وتحلیل داده‌ها از روش خطی تجزیه‌وتحلیل افزونگی (Redundancy Analysis) و از نرم‌افزار CANOCO استفاده شد. نتایج نشان داد که متغیرهای محیطی قادرند کل تغییرات را به‌مقدار 58/9 درصد تفسیر کنند. چهار متغیر شامل نرخ چرای دام در هکتار در فصل چرا، تیمار پنجم (بز مرخز + بز مو + گوسفند و گاو)، تیمار چهارم (بز مو + گوسفند) و تیپ وی‌‌ول- مازودار به‌‌عنوان مهم‌‌ترین متغیرها انتخاب شدند. این متغیرها در روش RDA 42/1 درصد از واریانس موجود در خاک را تشریح کردند. ویژگی‌‌های خاک در تیمار شاهد و تیمار دوم (بز مرخز با شدت کم) بیشترین شباهت را داشتند. به‌‌طور کلی، خاک در این مناطق از کوبیدگی کمتر و کربن آلی، ازت، پتاسیم و فسفر بیشتر برخوردار بود. درمقابل، تیمار پنجم با بیشترین شدت چرا و داشتن هر چهار نوع دام، بیشترین کوبیدگی و کمترین عناصر غذایی خاک را داشت. درمجموع می‌توان گفت چرای بز مرخز با شدت کم، تأثیر کمتری بر ویژگی‌‌های شیمیایی و فیزیکی خاک در جنگل‌‌های مورد مطالعه داشت و می‌‌توان از آن به‌‌عنوان گزینه سازگارتر با جنگل‌‌های بلوط زاگرس شمالی نام برد.