حساسیت دمایی نرخ دی‌اکسیدکربن متصاعد‌شده از خاک توده جنگلی راش- ممرز (پژوهش موردی: جنگل شصت‌کلاته گرگان)

Abstract

چگونگی اثرات تغییر دما بر تنفس خاک از ناشناخته‌هایی است که موجب عدم قطعیت در پیش‌بینی وضعیت آینده چرخه جهانی کربن می‌شود. حساسیت دمایی تنفس خاک (<em>Q₁₀</em>) مؤلفه‌ای کلیدی به‌منظور تخمین بازخورد تنفس خاک به گرمایش جهانی است. هدف از پژوهش پیش‌‌‌رو، بررسی حساسیت دمایی تنفس کل خاک براساس تغییرات سالانه دما و محتوای رطوبتی خاک در یک توده راش- ممرز بود. به‌منظور انجام این پژوهش، ابتدا 12 قطعه‌نمونه به ابعاد 3 × 3 متر (شش قطعه‌نمونه در زیر تاج‌پوشش و شش قطعه‌نمونه در روشنه) مشخص شد. سپس نمونه‌برداری در سه نقطه تصادفی از هر قطعه‌نمونه انجام شد. تنفس ماهانه خاک با استفاده از چمبر دینامیکی بسته در نقاط تعیین‌شده طی یک سال اندازه‌گیری شد. نتایج این پژوهش بیانگر همبستگی معنی‌دار بین حساسیت دمایی تنفس خاک و متغیرهای محیطی شامل دمای خاک، محتوای رطوبتی خاک و دمای هوا در سطوح اطمینان 95 و 99 درصد بود. همچنین، حساسیت دمایی تنفس خاک در قطعه‌نمونه‌های زیر تاج‌پوشش بیشتر از روشنه بود. در حالی‌که کمترین نرخ تنفس خاک در فصل زمستان مشاهده شد (0/94 میکرومول بر متر مربع در ثانیه)، بیشترین حساسیت دمایی تنفس خاک نیز به همین فصل و قطعه‌نمونه زیر تاج‌پوشش (4/23) اختصاص یافت. بر این‌ اساس، افزایش جزئی در دمای خاک به‌ویژه در فصل زمستان منجر به تغییر چشمگیری در نرخ تنفس کل خاک و به‌هم‌خوردن تعادل چرخه کربن در توده‌های جنگلی این منطقه خواهد شد.