استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی در تمایز کلنهای صنوبر

Abstract

شناسایی و تمایز گونه‌ها و کلنهای مختلف جنس صنوبر و تعیین قرابتها و تنوع آنها در دستیابی به پدیده هتروزیس به‌ویژه در فرایند انتخاب ضرورت دارد. تمایز و انتخاب این گونه‌ها و کلنها با استفاده از مطالعه تعداد اندکی از صفات مورفولوژیکی و پس از طی مراحل تحقیقاتی 10تا 15 ساله انجام می‌پذیرد. این روش هر چند اطلاعات زیادی را از نظر ویژگیهای رویشی ارقام در اختیار می‌گذارد، اما برای تمایز ارقام صنوبر، مستلزم بر صرف هزینه‌های نسبتاً سنگین زمان و مکان است.<br /> در این تحقیق با استفاده از معیارهای جدید 12 کلن از چهار گونه صنوبر در قالب یک طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در محل ایستگاه تحقیقاتی مرکز البرز کرج کاشته شده و طی سالهای 1377 تا 1380 فعالیتهای زیر بر روی آنها انجام گرفته است.<br />20 صفت مورفولوژیکی اعم از ویژگیهای برگ، شاخه و ریشه ارقام صنوبر که براساس روشهای موجود در مراحل اولیه رشد می‌توانستند موجب تمایز گونه‌ها و کلنها گردند، در زمانهای مختلف از روی کلیه واحدهای آزمایشی طرح فوق اندازه‌گیری گردیدند. تجزیه آماری داده‌ها با استفاده از روشهای تجزیه واریانس یک متغیره، تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی انجام شد.<br /> براساس نتایج بدست آمده با تجزیه واریانس صفات مختلف مشخص شد که اختلاف معنی‌دار در سطح یک یا پنج درصد بین کلنها و گونه‌ها وجود دارد، ولی گروه‌بندی کلنها براساس تک تک این صفات با تقسیم‌بندیهای رایج سیستماتیک همخوانی بالایی نداشت. لیکن با استفاده از روشهای چند متغیره مانند روشهای تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی به علت در نظر گرفتن کلیه صفات و با ارائه شکلهای مناسب ارقام مختلف صنوبر در سطح قابل قبولی از هم تفکیک شدند. بر این اساس کلنهای متعلق به گونه‌هایPopulus alba،P. nigra،P. euphraticaوP. deltoids در گروههای جداگانه قرار گرفتند.