معرفی برخی ویژگیهای بوم‌شناختی و جنگل‌شناسی مناطق جنگلی استان کرمانشاه

Abstract

تنوع اقلیم‏، گیاه و خاک در طی تحولات بوم‌شناختی، اکوسیستمهای پیچیده‌ای را در زاگرس ایجاد نموده است. از جمله تنوع تیپهای مختلف جنگلی از شمال تا جنوب این مجموعه بیانگر آن می‌باشد. باتوجه به اهمیت و نقش مهمی که این اکوسیستم در اهداف دراز مدت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی کشور دارد ایجاب می‌کند که این منطقه به‌صورت همه جانبه مورد مطالعه و تحقیق قرار گیرد. از طرفی بررسی روابط بین پوشش گیاهی و مشخصه‌های بوم‌شناختی حاکم بر منطقه می‌تواند به شناخت بهتر مجموعه منتهی گردد.<br /> بررسی تک بوم‌شناختی گونه‌های درختی<em>، </em>درختچه‌ای و علفی در این جنگلها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با استفاده از نقشه اقلیم تهیه شده به روش دومارتن اصلاح شده، محل پراکنش جنگلهای استان در اقلیمهای مختلف از طریق تطبیق این نقشه با نقشه‌های توپوگرافی و جنگل گردشی تعیین گردید و مشخصه‌های‌ گونه‌های‌ درختی،‌ درختچه‌ای و علفی، برخی از خصوصیات‌ ادافیکی‌ و‌‌‌‌‌‌‌ ویژگیهای‌ ظاهری‌ منطقه ‌در 126 قطعه نمونه‌ 500 مترمربعی (ماکروپلات) و 630 قطعه‌ نمونه‌ 1×5/1 متری‌ (میکروپلات) مطالعه شدند. لازم به ذکر است که قطعات نمونه مذکور بر روی خطوط موازی‌ و ‌با فاصله‌ ارتفاعی100 متری از همدیگر واقع بودند.<br /> با اجرای این طرح، مناطق آماربرداری براساس مؤلفه‌های مورد نظر تحقیق، بر روی جهتهای شیب غالب منطقه با رعایت حداقل فاصله 1000 متری بین قطعات نمونه روی خطوط آماربرداری تعیین شدند که بدین ترتیب 13 منطقه جنگلی در 6 اقلیم عبارتند از: باینگان و گهواره با اقلیم مرطوب سرد, اسلام‌آباد غرب, داربادام و ژئومرگ با اقلیم نیمه مرطوب سرد, تازه‌آباد با اقلیم خیلی مرطوب سرد, قلاجه با اقلیم نیمه مرطوب فراسرد, جوانرود با دو اقلیم مرطوب معتدل و مرطوب سرد و بالاخره 5 منطقه چهارزبر, هرسم, سرونو, سرپل ذهاب و قیماس با اقلیم نیمه خشک سرد. همچنین مشخص گردید:<br /> - بیشترین تعداد پایه درختی و درختچه‌ای در هکتار را منطقه هرسم با اقلیم نیمه خشک سرد و کمترین تعداد پایه در منطقه قلاجه با اقلیم نیمه مرطوب فرا سرد قرار دارد.<br /> - بیشترین ئعداد پایه‌های دانه زاد در هکتار را منطقه تازه‌آباد با اقلیم خیلی مرطوب سرد و کمترین این تعداد را منطقه سرونو داراست.<br /> - بیشترین میزان درصد تاج پوشش جنگلی در اقلیم مرطوب سرد جوانرود و کمترین آن در اقلیم مرطوب معتدل همین منطقه است.<br /> بنابراین به‌طور کلی می‌توان چنین استنباط نمود که نه تنها مشخصه‌های وابسته به ویژگیهای آب و هوایی و خاک جهت ایجاد محیطی که شرایط رویشگاهی مناسب را برای گسترش و استقرار تشکیلات گیاهی به مفهوم مجموعه رستنی‌هایی که منظره گیاهی یک منطقه را تشکیل می‌دهند نقشی اساسی دارد، بلکه انسان نیز در جنگلهای منطقه مورد مطالعه با دخالتهای تخریبی از قبیل استفاده ناصحیح از جنگل به‌عنوان عرصه‌ای جهت دامداری سنتی (رواج دامداری غیر محدود کم هزینه کنترل نشده)، محلی برای تهیه چوب جهت مصارف سوختی و منبعی که تأمین کننده اراضی زراعتی در توسعه کشاورزی دیم است در به هم زدن کلیماکس، تغییر بیوسنوز و به‌ویژه تغییر شکل و ترکیب گونه‌ای جنگلهای دانه زاد اولیه به جنگلهای شاخه‌زاد جست گروهی، بسیار مؤثر بوده است.