اثر مبدأ و رطوبت داخلی بذر بر کیفیت بذر بلندمازو (Quercus castaneifolia C.A.Mey.)

Abstract

در این تحقیق اثر مبدأ و رطوبت داخلی بذر بر قدرت حیاتی، صفات جوانه‌زنی و بنیه بذر بلندمازو (<em>Quercus castaneifolia</em>) در آزمایشگاه مطالعه گردید. به این منظور 1500 بذر سالم و رسیده از سه مبدأ مختلف جنگل لوه (شمال شرق ایران) با ارتفاع از سطح دریای 400، 1000 و1600 متر، به‌ترتیب با رطوبت اولیه 8/42، 1/43 و 1/47 درصد جمع‌آوری شدند. به‌منظور شکل‌دهی رطوبت‌های داخلی 4/39%، 1/35%، 1/30% و 9/25%، بذرها حداکثر به‌مدت 7 روز در مجاورت ماده خشک‌کننده Silica gel قرار گرفتند. سپس تمامی بذرها پس از 24 ساعت آبنوشی با استفاده از طرح فاکتوریل کاملاً تصادفی با 4 تکرار، به‌مدت 30 روز در اتاق رشد (8 ساعت روشنایی، دمای C°30 و 16 ساعت تاریکی، دمای C°20) قرار داده شدند و هر دو روز یکبار بذرهای جوانه‌زده شمارش گردیدند. نتایج آشکار ساخت که در تمامی مبدأهای مورد مطالعه، کاهش رطوبت داخلی بذر باعث کاهش قدرت حیاتی، درصد، سرعت، ارزش و انرژی جوانه‌زنی و شاخص بنیه بذر شده است. بنابراین می‌توان اظهار داشت که بذر بلندمازو صرفنظر از این که از چه مبدأ جغرافیایی جمع‌آوری شده باشد دارای رفتار ذخیره‌ای ریکالسیترانت است. میانگین مقادیر حد آستانه، حد بحرانی و حد کُشنده رطوبت داخلی بذر (صرفنظر از مبدأ بذر) به‌ترتیب 5/35، 1/30 و 3/24 درصد بدست‌آمد. این مسئله نشان می‌دهد که برای جلوگیری از اُفت قدرت حیاتی بذر بلندمازو باید اقداماتی به‌عمل‌آید تا در طی مراحل مختلف جمع‌آوری، نگهداری و کاشت، رطوبت داخلی بذر از حد آستانه (5/35%) کمتر نشود. البته بذرهای با رطوبت داخلی کمتر از 5/35 درصد را نیز می‌توان استفاده کرد، اما باید توجه داشت که تا رطوبت داخلی 1/30 درصد (رطوبت حد بحرانی)، قدرت حیاتی بذرها نصف می‌شود. همچنین با توجه به این که در بذرهایی با رطوبت داخلی کمتر از 24% (رطوبت حد کُشنده بذر)، آبنوشی نیز نمی‌تواند قدرت حیاتی بذرها را احیاء کند، توصیه می‌شود از این بذرها در تولید نهال و جنگل‌کاری استفاده نشود.