تأثیر فیزیوگرافی بر زادآوری غیرجنسی گونه انجیلی (مطالعه موردی: جنگل خیرود)

Abstract

گونه انجیلی جزء گونه‌های اندمیک جنگلهای هیرکانی محسوب شده و به‌طور طبیعی در جنگلهای شمال ایران می‌روید. زادآوری این گونه با روش جنسی به‌ندرت در سطح جنگل دیده می‌شود و به‌طور معمول به‌صورت غیرجنسی و به‌کمک پاجوش مشاهده می‌گردد. با هدف بررسی تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر زادآوری غیرجنسی از طریق پاجوش، تعیین بهترین طبقه ارتفاعی از سطح دریا از لحاظ زادآوری غیرجنسی و همچنین تعیین وضعیت پاجوش‌های تولید شده به‌تفکیک قطر برابرسینه کمتر از 5 سانتی‌متر و بیشتر از 5 سانتی‌متر در طبقات مختلف ارتفاعی از سطح دریا، بخش‌های پاتم و نم‌خانه جنگل آموزشی- پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران (جنگل خیرود) برای این مطالعه انتخاب شد. جنگل مورد مطالعه به سه طبقه ارتفاعی کمتر از 400، 400 تا 800 و 800 تا 1200 متر بالاتر از سطح دریا تقسیم‌بندی و آماربرداری در هر بخش به‌روش تصادفی در مکان استقرار این گونه انجام و تعداد 90 قطعه نمونه 10 آری برداشت شد. پاجوش‌ها به دو طبقه با قطر کمتر از 5 سانتی‌متر و بیشتر از 5 سانتی‌متر تفکیک و تعداد آنها برداشت گردید. برای مقایسه میانگین تعداد پاجوش در طبقات ارتفاع از سطح دریا از آزمون دانکن و تجزیه واریانس یک عامله و فاکتوریل با دو متغیر (سطح اطمینان 95 درصد) استفاده شد. نتایج آزمون فاکتوریل برای مشخصه ارتفاع از سطح دریا معنی‌دار و برای شیب و اثر متقابل شیب و ارتفاع معنی‌دار نبود. درختان انجیلی واقع در طبقه ارتفاعی کمتر از 400 متر از سطح دریا دارای بیشترین متوسط تعداد پاجوش با 3/10 پاجوش بودند. متوسط تعداد پاجوش تولید شده در طبقات ارتفاعی 400 تا 800 و 800 تا 1200 متر به‌ترتیب 3/8 و 6 پاجوش به‌ازای هر پایه بود. متوسط تعداد پاجوش با قطر کمتر از 5 سانتی‌متر در طبقات ارتفاعی یادشده به‌ترتیب 9/7، 5 و 5/2 پاجوش به‌ازای هر پایه انجیلی و متوسط تعداد پاجوش با قطر بیش از 5 سانتی‌متر در طبقات ارتفاعی یادشده به‌ترتیب 5/2، 2/3 و 5/3 پاجوش به‌ازای هر پایه انجیلی بود. متوسط تعداد پاجوش‌های با قطر کمتر از 5 سانتی‌متر و تعداد کل پاجوش‌های تولیدی با افزایش ارتفاع رابطه عکس داشتند. نتایج آزمون تجزیه واریانس نشان‌دهنده معنی‌دار بودن اختلاف تعداد کل پاجوش‌ها و متوسط تعداد پاجوش‌ها در طبقات قطری کمتر و بیشتر از 5 سانتی‌متر برای طبقه‌های مختلف ارتفاع از سطح دریا بود. نتایج کلی این تحقیق نشان داد که ارتفاع از سطح دریا یکی از عوامل مؤثر بر میزان زادآوری غیرجنسی گونه انجیلی است. بنابراین پیشنهاد می‌گردد که عملیات پرورشی بیشتر در طبقه ارتفاعی پائین‌تر از 400 متر از سطح دریا متمرکز شود.