تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر خصوصیات کمی و کیفی ذغال‌اخته (Cornus mas L.) در جنگل‌های ارسباران

Abstract

جنگلهای ارسباران در شمال غرب کشور و در استان آذربایجان شرقی قرار دارند. مسائل اقتصادی- اجتماعی جنگل‌نشینان تنوع زیستی منحصر به‌فرد این جنگلها را با تخریب فزاینده‌ای مواجه کرده است. از راهکارهای اساسی حفظ و بازسازی این جنگلها جلب مشارکت مردم از طریق آگروفارستری در تولید محصولات فرعی از درختان چندمنظوره همچون ذغال‌اخته است. این گونه به‌طور طبیعی در جنگلهای ارسباران وجود داشته و سالانه مقادیر قابل‌توجهی میوه از این درخت به روشهای سنتی استحصال می‌گردد. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا بر خصوصیات کمی و کیفی ذغال‌اخته می‌باشد. بدین منظور 40 قطعه نمونه دایره‌ای‌شکل به مساحت سه آر در جهت‌های مختلف جغرافیایی (10 قطعه نمونه در هر جهت) با توجه به حضور قابل توجه پایه‌های ذغال‌اخته در توده‌های بالغ انتخاب شدند. براساس نتایج این بررسی در رویشگاه‌های ذغال‌اخته و در توده بالغ، میانگین قطر برابرسینه و درصد تاج‌پوشش در دامنه شمالی به‌طور معنی‌داری بیشتر از سایر جهت‌هاست و ذغال‌اخته در توده بالغ حدود 5/4 درصد پایه‌ها را به‌خود اختصاص داده است. فراوانی پایه‌های دانه‌زاد ذغال‌اخته در دامنه‌های شمالی بیشتر و در دامنه‌های غربی کمتر از فراوانی پایه‌های شاخه‌زاد این گونه است. زادآوری این گونه در مرحله خال‌گروه با قطر برابرسینه کمتر از 5/2 سانتی‌متر، بیشترین تعداد را دارد و متوسط زادآوری در رویشگاه‌های ذغال‌اخته 1/117 اصله در قطعه نمونه می‌باشد