تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر پاسخ‌های ریخت‌‌شناسی و فیزیولوژیکی برگ راش (Fagus orientalis Lipsky) در جنگل‌های گیلان

Abstract

ارزیابی تغییرات صفات کاربردی گیاه در طول گرادیان ارتفاعی برای درک سازگاری جوامع و پاسخ آن‌ها به تغییرات اقلیمی بسیار مفید است. به‌منظور بررسی تأثیر این تغییرات بر پاسخ‌‌های ریخت‌شناسی و فیزیولوژیکی راش (<em>Fagus orientalis</em>Lipsky)، نمونه‌‌برداری برگ در نیمی از جهت‌‌های شمالی و جنوبی تاج درختان این گونه در سه ارتفاع 700، 1200 و 1700 متری از سطح دریا در جنگل‌‌های ماسال استان گیلان انجام شد. نتایج نشان داد که ویژگی‌‌های ریخت‌شناسی برگ در بین جمعیت‌‌ها و ویژگی‌‌های فیزیولوژیکی برگ در بین و درون جمعیت‌‌ها، اختلاف معنی‌داری داشتند. با افزایش ارتفاع از سطح دریا، مقدار سطح برگ، سطح ویژه برگ و محتوای آب نسبی نمونه‌‌های جمع‌آوری‌شده از دو نیمه تاج درختان افزایش یافت، اما از ارتفاع دوم به بعد، از مقدار این ویژگی‌‌ها کاسته ‌‌شد. مقدار کلروفیل a، b، کلروفیل کل و کاروتنوئید در سه ارتفاع مختلف در نیمه شمالی تاج درختان از نیمه جنوبی بیشتر بود. مقدار کاروتنوئید نیز با افزایش ارتفاع (از ارتفاع پایین تا ارتفاع بالا) در هر دو نیمه تاج درختان افزایش یافت. میانگین بیشترین تأثیرپذیری از محیط برای ویژگی‌‌های فیزیولوژیکی در نیمه شمالی به کاروتنوئید (0/6) و در نیمه جنوبی به نسبت کلروفیل a/b (0/84) اختصاص یافت. در بین ویژگی‌‌های ریخت‌‌شناسی، بیشترین میانگین تأثیرپذیری از محیط در نیمه‌های شمالی و جنوبی تاج درختان در محتوای آب نسبی مشاهده شد (به‌ترتیب 0/81 و 0/9). میانگین تأثیرپذیری ویژگی‌‌های فیزیولوژیکی در طول گرادیان ارتفاعی، روند افزایشی داشت و نیز مقدار بیشتری نسبت به ویژگی‌‌های ریخت‌‌شناسی نشان داد. نتایج این پژوهش نشان داد که جمعیت‌‌های راش با تغییر در ویژگی‌‌های برگ در ارتفاعات مختلف به تغییرات محیطی پاسخ می‌دهند.